Διερεύνηση του κόστους ποιότητας επιχειρήσεων τροφίμων και ποτών στην Ελλάδα με τεχνικές της πολυμεταβλητής ανάλυσης δεδομένων

Abstract

H παρούσα διατριβή διερευνά το ρόλο που διαδραματίζει το Κόστος Ποιότητας, και συγκεκριμένα το μοντέλο PAF, στις επιχειρήσεις Τροφίμων και Ποτών στην Ελλάδα. Εξετάζεται η έκταση εφαρμογής της κοστολόγησης Ποιότητας σε σχέση με το μέγεθος των επιχειρήσεων, την πιστοποίηση Ποιότητας που κατέχουν, τον υπο-κλάδο στον οποίο δραστηριοποιούνται κ.ό.κ. Επιπλέον, τονίζεται η σημασία των κατηγοριών του Κόστους Ποιότητας (Πρόληψη-Αξιολόγηση-Αποτυχία) και ερευνάται η σύνδεσή τους με την ωριμότητα του συστήματος Διοίκησης Ποιότητας των επιχειρήσεων και της διαμόρφωσης της στάσης τους σχετικά με την Ποιότητα και το κόστος της. Για την διερεύνηση των παραπάνω ερωτημάτων, χρησιμοποιείται η τεχνική συλλογής δεδομένων με ερωτηματολόγιο. Το ερωτηματολόγιο συντάχθηκε μετά από επισταμένη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας και εστάλη στους Υπεύθυνους Οικονομικών ή/και Ποιότητας των επιχειρήσεων. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με την Παραγοντική Ανάλυση των Πολλαπλών Αντιστοιχιών και την Ανιούσα Ιεραρχική Ταξινόμηση. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν καταδεικνύουν πως η έκταση της καταγραφής και της μέτρησης του Κόστους Ποιότητας έχει άμεση σχέση με το μέγεθος των επιχειρήσεων, καθώς και με την πιστοποίηση ISO/HACCP. Επιχειρήσεις με υψηλό κύκλο εργασιών, μεγάλο αριθμό εργαζομένων ή/και πιστοποίηση Ποιότητας, εστιάζουν σε διαδικασίες παρακολούθησης και ελέγχου του Κόστους Ποιότητας και της παραγωγής ποιοτικών προϊόντων. Επιπλέον, ο επιχειρηματικός υπο-κλάδος των επιχειρήσεων (π.χ. Άλευρα-Σιτηρά, Φρούτα-Λαχανικά, Ποτά κ.ά.) εμφανίζεται ως σημαντικός παράγοντας, καθώς αποτυπώνεται στην έρευνα η σχέση του με την κοστολόγηση της Ποιότητας. Παράλληλα, από τα ευρήματα προκύπτει πως οι επιμέρους συνιστώσες των κατηγοριών του Κόστους Ποιότητας, καθώς και οι δαπάνες που σχετίζονται με αυτές, συνδέονται με τα στάδια ωριμότητας της Διοίκησης Ποιότητας μιας επιχείρησης και καθορίζουν την πολυπλοκότητα (sophistication) ενός συστήματος κοστολόγησης Ποιότητας. Το υψηλό κόστος Εξωτερικής Αποτυχίας συνδέεται με πρώιμα στάδια ωριμότητας των επιχειρήσεων, ενώ έμφαση στο κόστος Αξιολόγησης υποδηλώνει ωριμότερα συστήματα Διοίκησης Ποιότητας και παρακολούθησης του κόστους.

The present thesis explores the role played by Cost of Quality, namely the PAF model, in Food and Beverage enterprises in Greece. The extent of the Quality Costing implementation is examined in relation to the size of the enterprises, the quality certification they hold, the sub-sector in which they operate, etc. Moreover, it emphasizes the importance of the Quality Cost categories (Prevention-Appraisal-Failure) and seeks to ‘link’ them to the maturity of the Quality Management System of the companies. In order to investigate the above issues, a questionnaire is used to collect the necessary data. The questionnaire was prepared after a thorough study of the relevant literature and was sent to the Finance and / or Quality Managers. The analysis of the data was conducted by Multiple Correspondence Analysis and Hierarchical Cluster Analysis. The results show that the extent of recording and measurement of Quality Costs is directly related to the size of the enterprises, as well as to ISO/HACCP certification. Companies with high turnover, large numbers of employees and/or quality certification focus on monitoring and controlling Quality Costs and the production of quality products. In addition, the sub-subsector of each company (i.e. Cereal-Flour, Fruit-Vegetables, Beverages, etc.) appears to be an important factor, as its relationship with Quality Costing is captured in the survey. At the same time, the findings show that the individual components of the Quality Cost categories, as well as the expenses associated with them, determine the sophistication of a Quality Costing System and are linked to the maturity of an organization’s Quality Management. The high cost of External Failure is linked to early stages of company maturity, while emphasis on Appraisal Costs implies more rigorous Quality Management and cost monitoring systems.