Μελέτη του βιώματος και των εκπαιδευτικών αναγκών των ενήλικων Σύρων προσφύγων: μία βιογραφική/φαινομενολογική προσέγγιση.

Abstract

Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, αποτέλεσμα της γενικότερης πολιτικής αποσταθεροποίησης των χωρών της Μέσης Ανατολής, και το προσφυγικό κύμα που τον ακολούθησε, αποτελούν τα τελευταία χρόνια θέμα συζητήσεων και διαπραγματεύσεων στην παγκόσμια κοινότητα. Η Ελλάδα ανήκει στα ευρωπαϊκά κράτη που δέχθηκαν το μεγαλύτερο αριθμό Σύρων προσφύγων, οι οποίοι και εξακολουθούν να διαμένουν εντός των συνόρων της. Στα πλαίσια της προσπάθειας ένταξης τους στον ευρωπαϊκό χώρο, έχουν συσταθεί εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε παιδιά, τόσο από την αρμόδια αρχή του Υπουργείου Παιδείας, όσο και από ποικίλες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Κανένα, όμως, από αυτά δεν αφορά το εκπαιδευτικό κοινό των ενήλικων προσφύγων. Tο κενό ή η ανάγκη που δημιουργείται ενέπνευσε, σε μεγάλο βαθμό, την ανάληψη της διερεύνησης στην παρούσα εργασία. Βασικός σκοπός της έρευνας αποτελεί η διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών των ενήλικων Σύρων προσφύγων, ώστε να γίνει εφικτή η παροχή προτάσεων για τη διαμόρφωση των κατάλληλων εκπαιδευτικών παρεμβάσεων που θα ανταποκρίνονται στο σύνολο των αναγκών τους και θα τους εισάγουν αποτελεσματικά στη μαθησιακή διαδικασία. Η μέθοδος που επιλέχθηκε για την υλοποίηση της ερευνητικής διαδικασίας ήταν η ποιοτική μέθοδος έρευνας και, συγκεκριμένα, επιχειρήθηκε ένας συνδυασμός της ερμηνευτικής φαινομενολογικής προσέγγισης του Paul Ricoeur και της βιογραφικής αφηγηματικής τεχνικής του Fritz Schütze. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη χρήση ημι-δομημένων συνεντεύξεων. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 4 ενήλικοι Σύροι πρόσφυγες, οι οποίοι διαμένουν στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Η ερευνητική διαδικασία πραγματοποιήθηκε τους εαρινούς μήνες του 2017. Τα αποτελέσματα της έρευνας, απαντώντας στους ερευνητικούς στόχους που τέθηκαν στην αρχή της, αναδεικνύουν: α) την ύπαρξη συνειδητών και ρητών εκπαιδευτικών αναγκών των προσφύγων, οι οποίες κατευθύνονται στα γνωστικά αντικείμενα της αγγλικής και ελληνικής γλώσσας, την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και ιστορία και την επαγγελματική τους κατάρτιση, β) τη θετική πρόθεση τους για συμμετοχή σε εκπαιδευτικά προγράμματα, γ) τη σπουδαιότητα της έννοιας της «εκπαίδευσης» και της «εργασίας» για τη ζωή τους, και δ) τον κατακερματισμό του «εαυτού» τους και τη σύγχυση της «ταυτότητας» τους ως αποτέλεσμα των τραγικών συμβάντων που βίωσαν κατά τα τελευταία πέντε έτη. Προτείνεται, λοιπόν, η άμεση σύσταση εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα ανταποκρίνονται στις παραπάνω εκπαιδευτικές ανάγκες, θα υιοθετούν τις αρχές της ανθρωπιστικής και κονστρουκτιβιστικής θεωρίας μάθησης, ενώ παράλληλα συνίσταται η δημιουργία ομάδων συμβουλευτικής που θα αποσκοπούν στην ψυχολογική ανάκαμψη των προσφύγων και την καθοδήγηση τους σε θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού. Συμπερασματικά, η εκπαίδευση των ενήλικων προσφύγων αποτελεί πρόκληση για τη «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Ενηλίκων» και δύναται να λειτουργήσει ως μέσο ενδυνάμωσης των προσφύγων που θα επηρεάσει την ομαλή ένταξή τους στο ευρωπαϊκό κοινωνικό περιβάλλον.