Ενεργειακή ασφάλεια και σχέσεις ΕΕ - Ρωσίας

Abstract

Η βιομηχανική επανάσταση βασίστηκε πρωτίστως στην εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων, αρχικά του άνθρακα και κατόπιν του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Η ανεμπόδιστη πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους αποτελεί βασική επιδίωξη κάθε κράτους ανεξαρτήτως μεγέθους, ενώ επηρεάζει καταλυτικά τον δείκτη ευημερίας των κοινωνιών. Η εξασφάλιση αυτού του τόσο σημαντικού αγαθού έγινε αντικείμενο διεξοδικής έρευνας στην επιστήμη των διεθνών σχέσεων, ενώ εδώ και δεκαετίες αποτέλεσε αιτία εξύφανσης των μεγαλύτερων θεωριών συνομωσίας στον πλανήτη, οι οποίες με έναν απλοϊκό αλλά και ταυτόχρονα ελκυστικό για τον κοινό νου τρόπο, υποδεικνύουν πίσω από κάθε πόλεμο ως κύριες αιτίες τον «Μαύρο Χρυσό», τους «Αγωγούς Φυσικού Αερίου», τα «Πετροδολάρια» κλπ. Ωστόσο μελετώντας την ενεργειακή σχέση μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας τις τελευταίες δεκαετίες, αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή ήταν πιο σταθερή την εποχή του ψυχρού πολέμου, παρότι οι δύο δρώντες ενταγμένοι σε αντίπαλους σχηματισμούς ενεργούσαν μέσα σε ένα συγκρουσιακό περιβάλλον, στο οποίο το κλίμα πόλωσης καθιστούσε την συνεργασία σε οποιοδήποτε τομέα μακράν πιο δύσκολη από ότι σήμερα. Η μελέτη επιδιώκει να περιγράψει την εξέλιξη αυτής της σχέσης τα τελευταία χρόνια όπου καταστάσεις σύγκρουσης και συνεργασίας διαδέχονται η μία την άλλη ως απόρροια της εναλλαγής κλίματος δυσπιστίας και εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο δρώντων. Επιπλέον εμβαθύνει στην πολυδιάστατη έννοια της ενεργειακής ασφάλειας υπό το πρίσμα του εφοδιασμού και της ζήτησης. ‘Όσο αφορά το φυσικό αέριο δημιουργείται ένας εξίσου σημαντικός και διακριτός ενδιάμεσος χώρος μεταξύ παραγωγού-καταναλωτή, αυτός της διέλευσης, ο οποίος αναγόμενος στην σχέση ΕΕ-Ρωσίας δημιουργεί νέες προκλήσεις ασφαλείας. Αμφότερες ΕΕ και Ρωσία επιδιώκουν την διεύρυνση της επιρροής τους στις χώρες διέλευσης ενώ οι τελευταίες αντιλαμβάνονται και αξιοποιούν τον ρόλο τους ως εργαλείο επίτευξης πολιτικών στόχων. Πολλοί αναλυτές αναδεικνύουν την ενέργεια ως το «ιερό Δισκοπότηρο» της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής, η αναζήτηση της οποίας διαποτίζει κάθε πτυχή αυτής. Ο έλεγχος της ορθότητας του υπόψη ισχυρισμού παραπέμπει σε ένα καίριο ερώτημα: Ποια είναι η σχέση αιτίας και αιτιατού ανάμεσα στην ενεργειακή ασφάλεια και τις διεθνείς σχέσεις;