Η χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση: προϋποθέσεις και προτάσεις για πληρέστερη ενσωμάτωσή τους

Abstract

Η παρουσία των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ) σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων είναι μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα. Η εκπαίδευση, ως εκ τούτου, δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 άρχισε να αναδύεται στη βιβλιογραφία μια νέα γενιά φοιτητών- η λεγόμενη ψηφιακή γενιά- η οποία διαφοροποιείται από τις προηγούμενες γενιές ως προς την εξάρτηση και την εξοικείωσή της από την τεχνολογία με αποτέλεσμα οι ευρείες αλλαγές στον εκπαιδευτικό τομέα να θεωρούνται απαραίτητες από τους θεωρητικούς του πεδίου. Απόρροια της ύπαρξης αυτής της γενιάς -εφόσον υπάρχει– είναι η δημιουργία ενός είδους ψηφιακού χάσματος μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων, καθώς οι διδάσκοντες θεωρούνται ότι «υπολείπονται» στη χρήση των ΤΠΕ σε σχέση με τους φοιτητές τους. Αν και στην αρχή οι ισχυρισμοί περί της ύπαρξης, αλλά και των χαρακτηριστικών αυτής της γενιάς, έτυχαν ευρείας αποδοχής χωρίς να στηρίζονται σε εμπειρικά δεδομένα, στην πορεία άρχισαν να διενεργούνται έρευνες που αμφισβητούσαν αυτούς τους ισχυρισμούς περί ψηφιακής γενιάς και ψηφιακού χάσματος μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων. Στην ελληνική βιβλιογραφία, το ζήτημα του ψηφιακού χάσματος δεν έχει τύχει διερεύνησης. Έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί μόνο σε φοιτητές- οι οποίες όμως ήταν μικρής κλίμακας- και όχι σε διδάσκοντες Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης καθώς επίσης ούτε και συγκριτικές μεταξύ των δύο ομάδων. Η παρούσα μελέτη έρχεται να καλύψει αυτό το κενό που εντοπίστηκε στην ελληνική βιβλιογραφία. Στο πλαίσιο της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής, πραγματοποιήθηκε έρευνα σε φοιτητές και διδάσκοντες Παιδαγωγικών Σχολών της χώρας. Βασικό ερώτημα προς διερεύνηση αποτελεί η διερεύνηση ύπαρξης ψηφιακού χάσματος μεταξύ των φοιτητών και διδασκόντων των Παιδαγωγικών τμημάτων της χώρας. Ειδικότερα σε τι συνίσταται το ψηφιακό χάσμα ως προς τις απόψεις των συμμετεχόντων για τη χρήση των ΤΠΕ από πλευράς τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Ειδικότερα, στην έρευνα συμμετείχαν 526 φοιτητές και 18 διδάσκοντες Παιδαγωγικών Τμημάτων της χώρας. Η κάθε μία ομάδα προσεγγίστηκε διαφορετικά. Όσον αφορά τους φοιτητές συλλέχθηκαν τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά δεδομένα (ερωτηματολόγιο & συνέντευξη), ενώ για τους διδάσκοντες συλλέχθηκαν ποιοτικά δεδομένα (συνέντευξη). Ακολούθησε η ανάλυση των δεδομένων, η παρουσίαση των αποτελεσμάτων καθώς και η διεξαγωγή των συμπερασμάτων της έρευνας. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, ο ισχυρισμός περί ύπαρξης χάσματος μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός. Οι φοιτητές και οι διδάσκοντες «βρέθηκε» να έχουν περισσότερα κοινά σημεία παρά διαφορές ως προς τη χρήση των ΤΠΕ στο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Όπως προέκυψε από την παρούσα μελέτη, το ζήτημα δεν αφορά την ύπαρξη ψηφιακού χάσματος μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων αλλά η έμφαση πρέπει να δοθεί στη σωστή αξιοποίηση των ΤΠΕ στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, τόσο από πλευράς φοιτητών όσο και από πλευράς διδασκόντων.

The presence of Information and Communication Technologies (ICT) in all aspects of people's lives is an indisputable fact. Education, however, is not be unaffected. In the late 90s a new generation of students began to emerge in the literature. The so-called “digital generation” differs from the previous generations in terms of dependence and familiarity of technology resulting in large changes in the educational sector. These changes are considered necessary by theorists of the field. The corollary of the existence of this generation -if any- is the creation of a kind of a digital divide between students and teachers. Teachers are considered "inferior" with regards to the use of ICT in relation to their students. Although in the beginning the claims of existence, but also the characteristics of this generation, have received wide acceptance without relying on empirical data, along the way started out surveys questioning those claims on digital generation and digital divide between students and teachers. In Greek literature, the issue of the “digital divide” has not been explored in Higher Education. Studies have only been performed with students -but these were small-scale. Also, studies with faculty have not been performed in Higher Education. Neither there is any comparative study between the two groups. This study aims to fill this gap found in Greek literature. In the context of this PhD thesis, a survey was conducted to students and faculty of Educational Schools around the country. A key question to be explored is the investigation of an existing digital divide between students and faculty in the Educational Schools of the country. Specifically what constitutes the digital divide in the views of the participants on the use of ICT within Higher Education. In particular, the survey involved 526 students and 18 teachers of various Education Departments around the country. Each group was approached differently. Both quantitative and qualitative data was collected from students (questionnaire and interview), whereas only qualitative data (interview ) was collected from the faculty. Collection of the data followed by data analysis, presentation of results and the conduct of research findings. According to the research findings, the claims of the existence of a gap between students and faculty cannot be accepted. Students and faculty were found to have more similarities than differences in the use of ICT in the educational context. As a result of this study, the issue is not the existence of the “digital divide” between students and faculty, but the emphasis should be given to the proper use of ICT in the educational context, both in terms of students and faculty alike.