Η θεωρία της έξυπνης ισχύος τον 21ο αιώνα: η περίπτωση της υψηλής στρατηγικής των ΗΠΑ μέσα από το δόγμα Ομπάμα.

Abstract

Ο διακεκριμένος καθηγητής Joseph Nye, για τους περισσότερους ο «εφευρέτης» των όρων της «ήπιας» και της «έξυπνης» ισχύος, πριν ακόμα επιδοθεί στις παραπάνω ερευνητικές του καινοτομίες παρομοίασε την ισχύ με τον καιρό, επειδή όλοι εξαρτώνται από αυτόν, αλλά ελάχιστοι είναι εκείνοι που τον καταλαβαίνουν. Ίσως γιατί, στη συνείδηση του κόσμου έχει παγιωθεί η εντύπωση ότι η ισχύς είναι περίπου ταυτόσημη, με την αμιγή στρατιωτική δύναμη. Η τελευταία, άλλωστε, ως αποκλειστικός φορέας της ένοπλης βίας, κάνει περισσότερη αισθητή την παρουσία της κατά την πολεμική περίοδο και η δραστικότητά της στην υπεράσπιση ή την προώθηση των εθνικών συμφερόντων απομακρύνει τους διεθνείς δρώντες από οποιαδήποτε προοπτική αποποίησής της. Η δυναμική αυτή, της λεγόμενης «σκληρής» ισχύος, όταν ξέφευγε της λελογισμένης χρήσης της, δρούσε πάντα εις βάρος της «ήπιας» ισχύος που βασίζεται στην ικανότητα της διαμόρφωσης των προτιμήσεων των άλλων, μέσω της έλξης και όχι καταναγκαστικών μεθόδων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ΗΠΑ, κατά την περίοδο της «στρατοκρατούμενης» διακυβέρνησης του Μπους του νεότερου, ο οποίος κληροδότησε στον Πρόεδρο Ομπάμα ένα εκρηκτικό μείγμα αδιέξοδης εξωτερικής πολιτικής και διογκούμενης εσωτερικής απονομιμοποίησης. Διαφοροποιούμενος από τον προκάτοχό του, ο Ομπάμα ευαγγελίζεται σύνολα αρχών και αξιών στη βάση της πολυεταιρικότητας και προσβλέπει στη διαμόρφωση των ΗΠΑ του 21ου αιώνα μέσα από έναν «έξυπνο» και εποικοδομητικό συνδυασμό «σκληρών» και «ήπιων» στρατηγικών. Μια προσέγγιση που επενδύει σε συμμαχίες, συνεργασίες και θεσμικά όργανα σε όλα τα επίπεδα, για την επέκταση της αμερικανικής επιρροής και την εδραίωση της νομιμοποίησης της αμερικανικής δράσης, υπογραμμίζοντας παράλληλα την αναγκαιότητα μιας ισχυρής στρατιωτικής δύναμης. Πρόκειται για έναν χαρισματικό ηγέτη που απορρίπτει άκαμπτες πολιτικές, αποσυνδέει τη χάραξη της υψηλής στρατηγικής από κάποια ενδεχομένως συμπαντική βούληση ή θεόσταλτη επιταγή και στοιχειοθετεί στόχους που ενσαρκώνονται μέσα από ορθολογικές αποφάσεις. Η αναθέρμανση των σχέσεων με την Κούβα και η οριοθέτηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, ίσως αποτελούν τα πρώτα δείγματα τελεσφόρησης των «έξυπνων» ελιγμών του. Το ζητούμενο, ωστόσο, είναι αν θα συνεχίσει να προσδίδει τη δική του οξύνοια πνεύματος στον χαρακτήρα των στρατηγικών επιλογών του γίγαντα που ηγείται, εξασφαλίζοντας έτσι, το δυνατόν περισσότερο, τον θώκο της άναρχης και ανταγωνιστικής διεθνούς αρένας.