Ναυτιλιακά δάνεια και μορφές χρηματοδότησης: η περίπτωση των αρχικών δημόσιων εγγραφών κατά τη διάρκεια της ασιατικής και παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι οι μέθοδοι ναυτιλιακής χρηματοδότησης και τα ναυτιλιακά δάνεια, όπως αυτά διαμορφώνονται σήμερα, αλλά και όπως εξελίχθηκαν διαχρονικά μέχρι να αποκτήσουν τη σημερινή τους μορφή. Η ναυτιλιακή χρηματοδότηση διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της διεθνούς ναυτιλίας και αφορά ειδικότερα τους πλοιοκτήτες, αφού το χρηματοπιστωτικό σύστημα επηρεάζει άμεσα την ανταγωνιστικότητα των ναυτιλιακών επιχειρήσεων. Αυτό συμβαίνει, όχι μόνο επειδή ο κλάδος της ναυτιλίας είναι κατεξοχήν δανειοδοτούμενος, αλλά κυρίως επειδή η εξασφάλιση δανείων και το κόστος τους αποτελούν τα σημεία εκείνα που οδηγούν στην επιτυχία ή μη των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών του κλάδου.Η εργασία αποτελείται από έξι κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται μια συνοπτική ιστορική αναδρομή σχετικά με την εξέλιξη των διεθνών ναυτιλιακών σχέσεων, του διεθνούς εμπορίου, αλλά και της ελληνικής ναυτιλίας από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έως και το 2000 και διατυπώνονται οι απαραίτητοι ορισμοί. Αναλύεται επίσης η σύνθεση του ελληνόκτητου στόλου και η εξέλιξη του υπό ελληνική σημαία στόλου από το 2000 έως και το 2014. Τέλος, αξιολογείται η συμβολή της ελληνικής ναυτιλίας στην ελληνική και παγκόσμια οικονομία μέσω της ανάλυσης οικονομικών δεικτών όπως το ΑΕΠ και το ΑΠΑ. Στο δεύτερο κεφάλαιο, αφού προηγηθεί μια εισαγωγή σχετικά με τις ιδιαιτερότητες της ναυτιλιακής χρηματοδότησης, ακολουθεί μια ιστορική επισκόπηση από το 1960 έως και το 2014. Στη συνέχεια παρουσιάζονται και αναλύονται τα διάφορα μεγέθη που επηρεάζουν τη ναυτιλιακή αγορά, όπως ο ναυτιλιακός και ο εμπορικός κύκλος, αλλά και ο μηχανισμός προσφοράς και ζήτησης. Τέλος, εξετάζονται οι κατηγορίες πλοίων και τα είδη ναυλώσεων. Στο τρίτο κεφάλαιο, πραγματοποιείται μια ανάλυση των τραπεζικών ναυτιλιακών δανείων, τα οποία αποτελούν την παραδοσιακή μορφή χρηματοδότησης του ναυτιλιακού κλάδου. Παρουσιάζονται τα είδη των τραπεζών και οι μορφές χρηματοδότησης που χρησιμοποιούν, προκειμένου να χορηγήσουν δάνεια για την ανάπτυξη της ναυτιλίας. Στη συνέχεια αναλύονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα για τις δανείστριες τράπεζες, τα προβληματικά δάνεια, αλλά και τα βασικά αίτια αποτυχημένων δανείων στη ναυτιλία. Ακολουθεί μία παρουσίαση της χρηματοδότησης της ελληνικής ναυτιλίας σε σχέση με το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται οι τράπεζες που ασχολούνται με την ελληνική ναυτιλία και γίνεται ιδιαίτερη μνεία σε εκείνες τις τράπεζες που χορήγησαν δάνεια αναλυτικά ανά έτος από το 1997 έως και το 2014. Η παρουσίαση περιλαμβάνει πίνακες και διαγράμματα εξετάζοντας: α) τους τρόπους με τους οποίους η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει τα ποσοστά χρηματοδότησης, β) τους δανειακούς όρους και γ) τις σχέσεις μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των ναυτιλιακών εταιρειών. Στο τέταρτο κεφάλαιο αποτυπώνεται η ιδιοτυπία του ναυτικού δικαίου, καθώς και οι διατάξεις που περιλαμβάνει σχετικά με τα ναυτικά προνόμια, αλλά και τη ναυτική υποθήκη. Παρουσιάζονται και αναλύονται οι προϋποθέσεις, τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης, αλλά και η διαδικασία χορήγησης ναυτιλιακών δανείων που ακολουθούν οι ναυτιλιακές τράπεζες που στηρίζουν την ελληνική ναυτιλία προκειμένου να χορηγήσουν ένα ναυτιλιακό δάνειο. Επίσης, γίνεται αναφορά στους κυριότερους κινδύνους που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ναυτιλιακές εταιρείες και οι τράπεζες, καθώς και στο σχέδιο «Βασιλεία ΙΙ/ΙΙΙ» το οποίο θέτει νέους όρους στη λειτουργία των τραπεζών. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται διάφορες μορφές χρηματοδότησης που χρησιμοποιούν οι ναυτιλιακές εταιρείες, προκειμένου να αντλήσουν τα κεφάλαια που χρειάζονται για την αγορά νέων πλοίων ή την επισκευή των ήδη υπαρχόντων, όπως η εισαγωγή στο χρηματιστήριο, η έκδοση ομολογιακού δανείου, η χρηματοδοτική μίσθωση, η ενδιάμεση χρηματοδότηση, τα κοινοπρακτικά δάνεια και άλλες. Για την ολοκλήρωσή της η εργασία επιχειρεί να δοκιμάσει την ασφάλεια των συμπερασμάτων της με τη συγγραφή ενός ειδικού κεφαλαίου με πρακτικό και ποσοτικό χαρακτήρα, το οποίο αναφέρεται στην περίπτωση της χρηματοδότησης ενός ικανού αριθμού ναυτιλιακών επιχειρήσεων (247) για διάστημα 66 χρόνων μέσω της μεθόδου των αρχικών δημοσίων εγγραφών, του οποίου τα αποτελέσματα αποτυπώνονται σε σχετικούς πίνακες. Στο κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνονται ασφαλώς οι απαραίτητοι βασικοί ορισμοί και οι ανάλογες εννοιολογικές διακρίσεις που αφορούν τη ναυτιλιακή χρηματοδότηση. Το κεφάλαιο αυτό, ωστόσο, αντλεί το κύριο ενδιαφέρον του από τη μελέτη των ανάλογων περιπτώσεων κατά τη διάρκεια των δύο μεγαλύτερων κρίσεων, δηλαδή της ασιατικής και της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Στην πρακτική αυτή έρευνα απεικονίζονται τα χρηματιστήρια διαπραγμάτευσης ναυτιλιακών επιχειρήσεων, αναλύεται η διαδικασία και τα χαρακτηριστικά της αρχικής δημόσιας εγγραφής ως τρόπων άντλησης κεφαλαίων μέσω του χρηματιστηρίου, βάσει της οποίας οι εταιρείες που εισάγονται για πρώτη φορά στο χρηματιστήριο εκδίδουν και πωλούν μετοχές στο κοινό. Πιο συγκεκριμένα αναλύεται η μελέτη των αρχικών δημόσιων εγγραφών των διεθνών και ελληνικών εταιρειών της ποντοπόρου ναυτιλίας με την περίπτωση της αρχικής υποτιμολόγησης των μετοχών τους, η οποία εκφράζεται με τις αρχικές τους αποδόσεις, τα στοιχεία των οποίων αντλήσαμε από το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg . Συνοψίζοντας, η εργασία αναλύει την παρούσα κατάσταση, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί, ως αποτέλεσμα της γενικότερης κρίσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος και, κυρίως, προσφέρει τη δυνατότητα απόκτησης συνολικής άποψης για τη χρηματοδότηση του ναυτιλιακού κλάδου. Ταυτόχρονα επιτρέπει τη μελέτη σε βάθος ειδικότερων θεμάτων σχετικά με τη χρηματοδότηση των ελληνικών και ελληνόκτητων ναυτιλιακών επιχειρήσεων.