Η Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών ως θεσμική καινοτομία στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης: απολογισμός της μέχρι τώρα εφαρμογής της και προοπτικές.

Abstract

Η παρούσα εργασία θα ασχοληθεί με το νέο εργαλείο που έχει προσθέσει η Συνθήκη της Λισαβόνας στη θεσμική φαρέτρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη βάση των αρχών της διαβούλευσης και της συμμετοχικής δημοκρατίας, με σκοπό τη μεγαλύτερη δημοκρατική νομιμοποίηση και τη βέλτιστη λειτουργική δημοκρατία εντός των πολιτικών και θεσμικών διαδικασιών. Το εργαλείο αυτό είναι η Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών (ΠΕΠ) και αποτελεί ένα μέσο δημοψηφισματικού χαρακτήρα το οποίο έχουν οι Ευρωπαίοι πολίτες στη διάθεσή τους από το 2009. Αφού γνωστοποιηθεί και αναλυθεί σε ένα εισαγωγικό κεφάλαιο το πρόβλημα του δημοκρατικού ελλείμματος, η έννοιά του, η βαρύνουσα σημασία του για το κύρος των ευρωπαϊκών θεσμών και εξεταστούν όλες οι πλευρές και οι επιπτώσεις του στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, θα ακολουθήσει ο κύριος κορμός της εργασίας. Η εργασία θα αποτελείται από τέσσερα κυρίως μέρη-κεφάλαια τα οποία θα χωρίζονται σε υποκεφάλαια με σκοπό την περαιτέρω εξειδίκευση. Σε ένα πρώτο κεφάλαιο θα περιλαμβάνεται η γνωριμία και η πλήρης κατανόηση του εν λόγω θεσμού καθώς και του σκοπού που φιλοδοξεί να εξυπηρετήσει. Η διαδικασία θα αναλυθεί και θα εξεταστεί διεξοδικά, παρουσιάζοντας παράλληλα σε μετέπειτα υποκεφάλαια τις λεπτομέρειες, τα βήματα και τα στάδια μέσα από τα οποία δύναται να εκκινήσει μια ΠΕΠ, καθώς επίσης και τα κριτήρια που απαιτείται να συντρέχουν ώστε να θεωρηθεί έγκυρη η συγκεκριμένη διαδικασία. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας θα επιχειρηθεί μια κριτική αποτίμηση της, μέχρι τώρα, αποτελεσματικότητας της ΠΕΠ τόσο σε πρακτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο θεωρητικής εφαρμογής των αρχών της συμμετοχικής δημοκρατίας. Σκοπός του, μέχρι τώρα, απολογισμού θα είναι να καταδειχτεί αφενός η αποδοτικότητα ή μη του νέου αυτού εργαλείου και αφετέρου να παρουσιαστούν και να μελετηθούν οι δυσκολίες , τα μειονεκτήματα και τα κωλύματα που παρατηρούνται σε όλα τα στάδια της διαδικασίας μιας ΠΕΠ. Το τρίτο μέρος της εργασίας θα εκτείνει τους θεωρητικούς προβληματισμούς του δευτέρου μέρους, περί του απολογισμού της ΠΕΠ, σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο παρουσιάζοντας συγκεκριμένα παραδείγματα Πρωτοβουλιών Ευρωπαίων Πολιτών κανένα από τα οποία δεν είχε την τύχη να υλοποιηθεί (λόγου χάρη η πρωτοβουλία για το νερό). Επιπλέον, θα γίνει εκτενής αναφορά σε ξεχωριστή ενότητα, στο παράδειγμα της Αμερικής, με αντίστοιχες θεματικές που θα επικεντρώνονται στις λαϊκές πρωτοβουλίες και τα συχνά δημοψηφίσματα που πραγματοποιούνται σε πολλές πολιτείες της Αμερικής και η οποία διαθέτει μακρά εμπειρία με ενθαρρυντικά αποτελέσματα στις πρωτοβουλίες λαϊκής βάσης. Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος, αφού εντοπιστούν και αναλυθούν όλα τα θετικά και αρνητικά σημεία στη διαδικασία της ΠΕΠ, η εργασία θα εστιάσει στις προοπτικές που μπορεί να προσφέρει το, καταρχήν, σημαντικό αυτό εργαλείο και σε μελλοντικές απόπειρες πολιτικής κινητοποίησης της ενεργής κοινωνίας των Ευρωπαίων πολιτών στη βάση κοινών λαϊκών δράσεων και ευρείας συμμετοχής. . Κινούμενη πάνω σε αυτήν τη θεματική, η εργασία θα ολοκληρωθεί επιχειρώντας να παρουσιάσει μια πρόταση για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο η ΠΕΠ θα λειτουργεί ορθότερα, εξυπηρετώντας πληρέστερα τον ουσιαστικό σκοπό που κλήθηκε εξαρχής να εξυπηρετήσει και προσφέροντας έτσι μια νέα προοπτική.