Εκπαιδευτική και παιδαγωγική αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας στη διδακτική της ιστορίας.

Abstract

Η μελέτη αυτή, που αποτελείται από πέντε κεφάλαια, είχε ως κύριο σκοπό την εξέταση της αποτελεσματικότητας των διδασκαλιών και της βελτίωσης της διδακτικής της Ιστορίας, με την αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας, σε σχέση με τις άλλες, παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας. Το πρόβλημα που διερευνήθηκε είναι ότι οι παραδοσιακές μέθοδοι διδασκαλίας της Ιστορίας, που ακολουθούνται στα ελληνικά σχολεία, δεν επιτυγχάνουν ουσιαστικά αποτελέσματα μάθησης. Η έρευνα βασίστηκε σε συγκεκριμένες διδακτικές τεχνικές: εμπειρική - «βιωματική» μάθηση, συνεργατικές δραστηριότητες, αναζήτηση, εντοπισμό, αξιολόγηση πληροφοριών, καλλιέργεια του λόγου, κοινωνική ευαισθητοποίηση σε διαχρονικά ανθρώπινα προβλήματα. Το θεωρητικό πλαίσιο βασίστηκε: 1) στον κοινωνικό ή κριτικο-διαλεκτικό δομισμό που πρεσβεύει ότι πρέπει πάντοτε να έχουμε πραγματικές δραστηριότητες, σε πραγματικές συνθήκες, και πάντα να λαμβάνουμε υπόψη το πλαίσιο ανθρώπινης δραστηριότητας, 2) στην ολιστική, διαθεματική προσέγγιση και 3) στην Υποστηριζόμενη με Υπολογιστή Συνεργατική Μάθηση. Για την οργάνωση της διδασκαλίας χρησιμοποιήθηκαν η κριτική κοινωνική επι¬στήμη και η πολιτισμικο-ιστορική Θεωρία της Δραστηριότητας Για τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων πραγματοποιήθηκαν Ποσοτική έρευνα (σε μικρή κλίμακα) και ποιοτική έρευνα: Χρησιμοποιήθηκαν: 1) η Ανάλυση περιεχομένου. 2) Τεχνικές έρευνας δράσης. 3) Τεχνικές κριτικής εθνογραφίας (παρατηρήσεις, αναλύσεις, κατηγοριοποιήσεις για τη συλλογή δεδομένων). 4) Η Κοινωνικο-πολιτισμική θεωρία μάθησης. Για την καταγραφή της πορείας της συνολικής δράσης, χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία: Μαγνητοφωνημένες διδασκαλίες, αξιολογήσεις διδασκαλιών, συζητήσεις / ανατροφοδότηση, τα φύλλα εργασίας, προφορικές, γραπτές (πολυτροπικές) εργασίες των ομάδων, άτυπες συζητήσεις. Στις διδασκαλίες εφαρμόσθηκε η διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης, δηλαδή η επεξεργασία ενός θέματος με εμπλεκόμενα διδακτικά αντικείμενα του ΑΠΣ. Η διερεύνηση υλικού είχε προσωπική και διαφορετική πορεία για κάθε ομάδα, ανάλογα με τα θέματα που ανακάλυπτε και επεξεργαζόταν. Σημαντική είναι η «διαδρομή» των μαθητών ως την έναρξη του ουσιαστικού μέρους του μαθήματος (σε αντιδιαστολή με τη διδακτική ώρα). Το παιχνίδι ρόλων ήταν πολύ ευχάριστο και χρήσιμο για τους μαθητές. Υλοποιήθηκε με προσομοιώσεις, ιστοεξερευνήσεις, μύηση στους τρόπους της ιστορικής έρευνας. Όλα αυτά εξήψαν τη φαντασία και την ενσυναίσθηση των μαθητών. Ακόμη μοιράστηκαν ρόλοι ομάδας για τη διεκπεραίωση των εργασιών. Παρατηρήθηκε ουσιαστική αλλαγή του ρόλου των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί είχαν τον ρόλο του συντονιστή, καθοδηγητή, σχεδιαστή των δραστηριοτήτων. Παρατηρήθηκε πολύ μεγαλύτερη προσωπική εμπλοκή των μαθητών στην επεξεργασία του θέματος, απ’ ότι στην παραδοσιακή διδασκαλία. Στόχοι που πραγματοποιήθηκαν ήταν: 1) Με την ομαδοσυνεργατική διερεύνηση οι πληροφορίες έγιναν πιο κατανοητές και προσιτές στα παιδιά. 2) Έγινε πιο κατανοητό και ενδιαφέρον το υλικό του σχολικού βιβλίου. Η επίτευξη των στόχων των διδασκαλιών καταδείχθηκε και από τις αντιδράσεις των μαθητών και των εκπαιδευτικών.

The main purpose of the study, consisting of five chapters, was to examine how to improve the teaching of history by the use of ICT in comparison with other, traditional methods of teaching. The problem investigated was that traditional methods of teaching history, currently followed in Greek schools, do not achieve significant results of learning. The survey was based on specific teaching techniques: learning by doing, collaborative activities, research, evaluation of information, cultivation of speech and writing, and social awareness. The theoretical framework was based on: 1) the social or peer-dialectical structuralism, 2) a holistic, interdisciplinary approach and 3) Computer Supported Collaborative Learning. For the structure of teaching we used socio-cultural learning theories and cultural-historical activity theory. For the data collection and analysis we used Quantitative research (in small scale) and qualitative research: 1) Content analysis. 2) Active and critical educational action research. 3) Ethnographic techniques (observations, analyses, classifications for data collection). 4) Socio-cultural learning theory. In order to record the progress of teaching we used as tools: Recorded teachings, teaching assessment, discussion / feedback, worksheets, students’ oral and written (multimodal) works, informal discussions. We applied the interdisciplinary and multidisciplinary approach by studying a subject where many teaching subjects were involved. The research had a unique and different path for each group, depending on the subjects which they discovered and processed. The role-play was very enjoyable and useful for students. It was achieved by simulation, webquests, historical research and cooperative activities. There was a substantial change in the role of teachers. Teachers had the role of coordinator, facilitator, and designer of the activities. There was much more personal involvement of students in the learning process compared with traditional learning. The goals that were achieved: 1) Cooperative learning made the teaching subject more understandable and accessible to children. 2) The context of the textbook appeared more understandable and interesting.