Ευθύνη για προστασία (R2P): η νέα προσέγγιση στην επίλυση των διεθνών κρίσεων.

Abstract

Η Ευθύνη Προστασίας (Responsibility to Protect) είναι μια αρχή που αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία και επικαιρότητα, δεδομένου και της επίκλησής της κατά την επέμβαση των ΗΕ στη Λιβύη. Το 2005 το κείμενο της Παγκόσμιας Διάσκεψης Κορυφής (§ 138 και 139) έδωσε στην Ευθύνη Προστασίας, R2P όπως συνήθως χρησιμοποιείται ως συντομογραφία, την νομιμοποιητική της βάση, αναγνωρίζοντας την ευθύνη των κρατών για την προστασία των πληθυσμών από τον κίνδυνο της γενοκτονίας, εγκλημάτων πολέμου, εθνοκάθαρσης και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Η αρχική έκθεση του Γενικού Γραμματέα τω Ην. Εθνών (2009) για την εφαρμογή της Ευθύνης Προστασίας ορίζει τρεις πυλώνες (pillars): α) υποχρέωση του κράτους για προστασία του πληθυσμού του από γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου, εθνοκάθαρση και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, β) παροχή βοήθειας από την διεθνή κοινότητα προς τα κράτη για προστασία των πληθυσμών τους και γ) σε περίπτωση αποτυχίας εν προειμέν των κρατών, επέμβαση της διεθνούς κοινότητας σε πρώτο στάδιο μέσω μη καταναγκαστικών μέσων και εφόσον δεν ευοδωθούν αυτές οι προσπάθειες με τη χρήση βίας ως τελευταίο καταφύγιο (Έκθεση του Γενικού Γραμματέα τω Ην. Εθνών τον Αύγουστο του 2012). Η Ευθύνη Προστασίας, οποιαδήποτε άλλη έννοια και αν περιλαμβάνει, υποδηλώνει πάνω από όλα μία ευθύνη αντίδρασης σε καταστάσεις όπου υπάρχει επιτακτική ανάγκη για την προστασία της ζωής. Όταν αποτυγχάνουν τα προληπτικά μέτρα για να επιλύσουν ή να περιορίσουν την κατάσταση και όταν ένα κράτος είναι ανίκανο ή απρόθυμο να επανορθώσει την κατάσταση τότε μπορεί να απαιτηθούν μέτρα παρέμβασης από τα άλλα κράτη της ευρύτερης κοινότητας των κρατών. Τα αναγκαστικά αυτά μέτρα μπορεί να συμπεριλαμβάνουν πολιτικά, οικονομικά ή δικαστικά μέτρα και σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν επίσης και στρατιωτική δράση. Μέχρι πρόσφατα, η χρήση στρατιωτικής ισχύος για ανθρωπιστικούς σκοπούς από κράτη ή διεθνείς οργανισμούς ήταν σπάνια. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου οι ένοπλες επεμβάσεις για ανθρωπιστικούς λόγους έχουν αυξηθεί κατά πολύ.Οι επεμβάσεις αυτές είναι συνήθως αμφιλεγόμενες, γεγονός που δικαιολογεί και τη δυσκολία λήψης αποφάσεων σε αυτές τις περιπτώσεις. Παρά τα διάφορα προβλήματα, το θέμα των ενόπλων ¨ανθρωπιστικών¨ επεμβάσεων αποκτά προοδευτικά μεγάλη σημασία για την παγκόσμια κοινωνία.