Σύμφωνο σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη 1999-2008: η διεθνής εμπειρία συνεργασίας και οργάνωσης για τα Βαλκάνια μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.

Abstract

Η διδακτορική διατριβή επικεντρώνεται στα ιδιαίτερα θεσμικά χαρακτηριστικά και το ρόλο του Συμφώνου Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη, και το έργο του για τη σταθεροποίηση της ΝΑ Ευρώπης κατά την περίοδο 1999-2008, εξετάζοντας το μηχανισμό αυτό ως ιδιαίτερο μόρφωμα του διεθνούς δικαίου και της διεθνούς θεσμοποίησης, θέτοντάς τον στο πλαίσιο των πολιτικών και θεσμικών συνθηκών της μετα-Ψυχροπολεμικής περιόδου, αλλά και της διαδικασίας περιφερειακής και Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Θεωρητικά, η διατριβή είναι βασισμένη στο πλαίσιο του πλουραλισμού, με στοιχεία κονστρουκτιβισμού. Η έρευνα υπήρξε πρωτογενής, καθώς δεν έχει υπάρξει αντίστοιχη εξέταση ή ανάλυση του Συμφώνου Σταθερότητας στο παρελθόν. Περιελάμβανε αναδρομή σε πρωτότυπα κείμενα διεθνών συνθηκών, συμφωνιών, αποφάσεων και διακηρύξεων, αλλά και συνεντεύξεις με πρόσωπα που διαδραμάτισαν ρόλο σχετικά με το έργο του Συμφώνου Σταθερότητας. Η διατριβή περιλαμβάνει εισαγωγή, 6 κεφάλαια, συμπεράσματα και παραρτήματα.

Στο πρώτο κεφάλαιο, εξετάζονται θέματα της διεθνούς οργάνωσης, με επίκεντρο το διεθνές δίκαιο και την καθιέρωση διεθνών κανόνων και αρχών συμπεριφοράς, προσεγγίζοντας το Σύμφωνο Σταθερότητας ως πρωτότυπο θεσμό εισαγωγής διεθνών αρχών και αξιών στη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση του πλαισίου θεσμικής συνεργασίας στην Ευρώπη μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με έμφαση στα θέματα της νομιμοποιημένης παρέμβασης και της αποτρεπτικής διπλωματίας, κυρίως μέσω του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζεται το ειδικό ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο γένεσης του Συμφώνου Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη, με κεντρικό άξονα τη στρατηγική διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρύτερης Ευρω-Ατλαντικής κοινότητας. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύεται το περιεχόμενο του Συμφώνου Σταθερότητας για την ΝΑ Ευρώπη, και ο τρόπος λειτουργίας του, ενώ στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το συνολικό πλαίσιο περιφερειακής συνεργασίας και οργάνωσης στα Βαλκάνια, στο οποίο εντάχθηκε και το οποίο συμπλήρωσε το Σύμφωνο Σταθερότητας. Το έκτο κεφάλαιο επικεντρώνεται στην καινοτομία του Συμφώνου Σταθερότητας ως νομικό μόρφωμα, με ανάλυση των χαρακτηριστικών του ως διεθνούς οργανισμού – τόσο ως προς τις νομικές του διαστάσεις, όσο και ως προς τον τρόπο λειτουργίας και δράσης του. Στα συμπεράσματα της διατριβής εξετάζεται η επίδραση του Συμφώνου Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη τόσο στο επίπεδο της εσωτερικής ολοκλήρωσης (σε επίπεδο κράτους), όσο και στο περιφερειακό επίπεδο και στο επίπεδο της Ευρω-Ατλαντικής ολοκλήρωσης. Τέλος, αξιολογείται το έργο του Συμφώνου Σταθερότητας ως μια εμπειρία πάνω στην οποία η διεθνής κοινότητα μπορεί να χτίσει περαιτέρω, μέσω της συνεργασίας ήδη υπαρχόντων μηχανισμών ανάπτυξης (πχ δίκτυο ΟΗΕ και Παγκόσμια Τράπεζα), δημιουργώντας ένα μόνιμο διεθνή φορέα που θα προσεγγίζει θέματα σταθεροποίησης και αποτροπής κρίσεων στα πρότυπα της ολοκληρωμένης προσέγγισης της ανάπτυξης από το Σύμφωνο Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη.

The thesis focuses on the special institutional characteristics and the role of the Stability Pact for Southeastern Europe, as well as on its work, for stabilizing post-conflict SEE during 1999-2008, by approaching the SP as a unique construct of international law and international institutions. The SP is framed within the political and institutional post-Cold War environment, as well as the within the broader process of regional and European integration. The theoretical perspective on which the thesis is based is that of pluralism, with evident elements of constructivism. Given that there has been no such analysis or approach of the SP in the past, research was based on primary resources and it included original documents of international treaties and agreements, decisions and declarations, as well as interviews with key people involved in the Stability Pact. The thesis includes an introduction, six chapters, conclusions and annexes.

Chapter 1 explores various structures of international organization, focusing on international and the establishment of norms and principles, by approaching the SP as an original institution which introduced international norms to Southeast Europe. Chapter 2 discusses the post-Cold War framework of institutional structures in Europe, focusing on issues related with intervention and preventive diplomacy, and an emphasis on the role of the Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE). Chapter 3 provides and analysis of the particular historic and political conditions leading to the establishment of the Stability Pact for SEE as a part of the EU’s and Euro-Atlantic community’s enlargement strategy. Chapter 4 offers a detailed overview of the constituent documents of the SP and its functions, while Chapter 5 presents the broader structure of regional cooperation and organization in SEE, which the SP added to. Chapter 6 is focused on the innovative nature of the SP in terms of its legal characteristics, offering an analysis as an international organization and discussing its unique legal features, as well as its methods and modus operandi. The conclusions of the thesis discuss the effect of the work of SP on integration on the state level, a regional level and on a European level. Finally, the work of the SP is evaluated as an experience on which the international community may build further, through formalizing cooperation of already existing development mechanisms (eg the UN network and the World Bank), under the auspices of a permanent institution to promote stability and prevent crises using the comprehensive model introduced by the Stability Pact for SEE.