Το δημοκρατικό έλλειμμα και η διαδικασία θεσμοθέτησης στην Ε.Ε. Προκλήσεις για την δημοκρατία.

Abstract

Η παρούσα μελέτη θα ασχοληθεί με την ανάλυση ενός καίριου και διαχρονικού ζητήματος της διαδικασίας ολοκλήρωσης στην Ευρώπη, αυτό του «δημοκρατικού ελλείμματος», δηλαδή με την έλλειψη συμμετοχής των πολιτών στην κοινοτική διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η έννοια θα αναλυθεί ως προς τις βασικές εκδοχές της και ως προς τις παραμέτρους που λαμβάνει η συμπεριφορά αυτή των πολιτών, καθώς και με τον τρόπο που υλοποιούνται οι συγκεκριμένες αποφάσεις μέσα στην Ε.Ε. Το ερώτημα που γεννάται είναι εάν οι διεργασίες στην Ευρώπη και η διαδικασία που υπάρχει στην Ε.Ε. συνιστούν απειλή για το δημοκρατικό πολίτευμα, όχι αυτοτελώς σε κάθε χώρα-μέλος, αλλά για το σύνολο της Ε.Ε. ως κοινότητα. Για το λόγο αυτό στο τέλος της παρούσας διπλωματικής εργασίας παρουσιάζεται ένα ερωτηματολόγιο, απαντημένο από πολίτες της ΕΕ, στο οποίο ερωτώνται κατά πόσο είναι ενημερωμένοι για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και πόσο ευρωπαίοι νιώθουν. Η ενοποιητική διαδικασία στην Ευρώπη δημιουργεί νομοτελειακά νέα δεδομένα σε επίπεδο διακυβέρνησης και διαχείρισης ζητημάτων, τα οποία άπτονται της δημόσιας σφαίρας αλλά και των διακριτών προνομίων των κρατών μελών. Αυτά αφορούν την ανάπτυξη και μετεξέλιξη των θεσμών, τον βαθμό διείσδυσης των κοινωνικών πολιτικών στην εσωτερική οργανωτική δομή των κρατών-μελών, τον τρόπο που επηρεάζουν την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, τη νομιμοποίηση πολιτικών και την αμφίδρομη σχέση εθνικών ηγεσιών και συλλογικοτήτων. Η παρούσα εργασία θα διερευνήσει τη μετάθεση αρμοδιοτήτων από τα εθνικά κέντρα σε υπερεθνικούς θεσμούς και τον βαθμό ελέγχου αυτών των θεσμών μέσα από τη διαδικασία θεσμοθέτησης στην Ε.Ε. Η ανάπτυξη των θεσμών θα αναλυθεί με όρους ουσιαστικής και πολιτικής νομιμοποίησης και όχι απλά τυπικής διαδικαστικής διεργασίας, που νομιμοποιεί επιλογές χωρίς να λαμβάνει υπόψη της το πολιτικό φαινόμενο και την αμφίδρομη σχέση εντολέα και εντολοδόχου. Η δυνατότητα ελέγχου των θεσμών συνιστά θεμελιώδη προϋπόθεση δημοκρατικής λειτουργίας της Ένωσης και ως εκ τούτου, απαιτούνται μηχανισμοί ελέγχου, που να εξασφαλίζουν την νομιμοποιημένη αντιπροσώπευση των εθνικών εκλογικών σωμάτων. Στη παρούσα εργασία θα αναλυθεί ενδελεχώς η σχέση νομιμοποίησης, ουσιαστικής αντιπροσώπευσης και προάσπισης της ετερότητας, με αυτή των εθνικών χαρακτηριστικών. Η ανάλυση αυτή θα πραγματοποιηθεί με άξονες τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες των θεσμικών οργάνων και το κοινοτικό κεκτημένο, όπως αυτά αποτυπώνονται πολιτικά και νομικά στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες και αναγνωρίζονται από τις συνιστώσες της Ε.Ε., τα κράτη- μέλη. Τα σημεία που αναλύονται στο πρώτο κεφάλαιο, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην πορεία της έως και σήμερα. Οι δημοκρατικές αρχές από την δημιουργία τους έχουν μείνει στην βάση τους ακέραιες, αλλά το δημοκρατικό πολίτευμα άνθισε αναλόγως με τις συνθήκες που επικρατούσαν. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται ένα φαινόμενο, το οποίο ταλανίζει τα θεμέλια του δημοκρατικού πολιτεύματος και καθιστά ασταθή την συνέχιση του. Οι θεσμοί της ΕΕ, ένα θέμα που όσο και αν οι πολίτες πιστεύουν ότι κατανοούν στην πράξη, δυστυχώς συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Στο 3ο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί η ανάλυση όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ αλλά και άλλων σημαντικών στοιχείων τα οποία αποδίδουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού συστήματος διακυβέρνησης. Η σημερινή πραγματικότητα και η κρίση της δημοκρατίας σε εθνικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο και κατά πόσο το γεγονός αυτό έρχεται σε σύγκρουση με το ευρωπαϊκό επίπεδο θα αναλυθούν στο 4ο κεφάλαιο. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας εξετάζεται μια οπτική πιο πρακτική. Αφού προηγήθηκε η θεωρία όλων των απαραίτητων στοιχείων περί δημοκρατίας, των αρχών της, των απειλών της, αναλύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση και η πορεία της μέσα από το πρίσμα των οργάνων της αλλά και των πολιτών της σε θεωρητικό επίπεδο και βασισμένο σε διακεκριμένους επιστημονικά μελέτες, θα αναλυθεί το κατά πόσο οι πολίτες της Ελλάδας νιώθουν διχασμένοι και με πολιτική συνείδηση Το 5ο και 6ο κεφάλαιο αφιερώνεται στην παρουσίαση του ερωτηματολογίου που πραγματοποιήθηκε για την εκπόνηση αυτής της εργασίας. Με έμφαση στους νέους, απαντήθηκαν ερωτήσεις από 50 άτομα διαφόρων ηλικιών για την σχέση τους με τις εκλογές αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση για να συμπεράνουμε στην πράξη το δημοκρατικό έλλειμμα και τις γνώσεις των πολιτών στους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς.