Avoidable mortality in South Eastern Europe: inequalitites between and within countries.

Abstract

Παρά τις μεταρρυθμίσεις των συστημάτων υγείας και την αύξηση των δαπανών υγείας, οι περισσότερες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΝΑΕ) απέχουν από τα επίπεδα υγείαςτων άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Στην παρούσα ανάλυση χρησιμοποιείται η έννοια της αποτρεπτής θνησιμότητας για να διερευνηθούν οι ανισότητες υγείας στις χώρες της ΝΑΕ. Υπολογίζονται τα επίπεδα αποτρεπτής θνησιμότητας για οκτώ χώρες της ΝΑΕ μέχρι το έτος 2009. Υπολογίζεται η θνησιμότητα ανά ηλικία και ανά αιτία θανάτου και η συμβολή τους στη βελτίωση του προσδόκιμου επιβίωσης. Χρησιμοποιείται η μέθοδος Arriaga να υπολογισθεί η προέλευση των βελτιώσεων του προσδόκιμου ζωής στη ΝΑΕ (ανά είδος θνησιμότητας και ηλικιακή ομάδα). Ως σημείο αναφοράς χρησιμοποιείται η Ελλάδα, η χώρα με το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής στην περιοχή. Επιπλέον, ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στις ανισότητες υγείας εντός της Ελλάδας. Τέλος, παρουσιάζονται οι κύριες προκλήσεις για τις πολιτικές υγείας στη ΝΑΕ, στο πλαίσιο των πολιτικών υγείας της ΕΕ και της προγραμματικής περιόδου 2014- 2020 της ΕΕ. Τα αποτελέσματα, μεταξύ άλλων δείχνουν αύξηση του χάσματος υγείας για την περίοδο 2007/09 μεταξύ της ΝΑΕ και του μέσο όρου της ΕΕ-15. Όσον αφορά στη συνολική θνησιμότητα μόνο η Σλοβενία πέτυχε παρόμοια επίπεδα με την Ελλάδα. Σε απόλυτους αριθμούς η αποτρεπτή θνησιμότητα μειώθηκε, όμως συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο χάσμα υγείας των ΝΑΕ χωρών με την Ελλάδα. Μεταξύ των χωρών της ΝΑΕ υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Όμως, το σχετικά υψηλό ποσοστό θεραπεύσιμης θνησιμότητας (θνησιμότητα αποτρεπτής μέσω αποτελεσματικών θεραπευτικών παρεμβάσεων), ειδικά μεταξύ των μεσήλικων και γηραιότερων ανδρών, αποτελεί ομοιότητα. Η προλαμβανόμενη θνησιμότητα (που αποτρέπεται μέσω ευρύτερων διατομεακών πολιτικών πρόληψης) αποτελεί πλέον την κύρια μορφή θνησιμότητας σε αρκετές χώρες της ΝΑΕ. Στις περισσότερες χώρες αξιοσημείωτη είναι η βελτίωση στη θνησιμότητα λόγω καρδιακής νόσου (IHD). Ωστόσο τα επίπεδα για τους άνδρες παραμένουν υψηλά και οι διαφορές εντός της ΝΑΕ παραμένουν. Οι ανισότητες υγείας είναι εμφανείς και εντός της Ελλάδας, δεδομένου ότι εμφανίζονται συστηματικές διαφορές στα ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των πλουσιότερων και φτωχότερων περιοχών. Σε σχέση με την περίοδο 2000/02 οι ανισότητες υγείας λόγω της θεραπεύσιμης θνησιμότητας έχουν αυξηθεί, ειδικά για τους άνδρες. Οι άνδρες που ζουν στις φτωχότερες περιοχές έχουν συστηματικά υψηλότερα επίπεδα θνησιμότητας, ειδικά της θνησιμότητας που θα μπορούσε να αποτραπεί μέσω αποτελεσματικότεροι ιατρικών παρεμβάσεων. Η παρούσα έρευνα παρουσιάζει ομοιότητες μεταξύ χωρών της ΝΑΕ αναφορικά με τις πιθανές προτεραιότητες για την πολιτική υγείας. Προτείνεται οι μελλοντικές πολιτικές να λαμβάνουν υπόψη πολιτικές για τη βελτίωση των μεθόδων θεραπείας και της υγειονομικής περίθαλψης, ειδικά για τους ενήλικες και ηλικιωμένους. Η ανάγκη για μια πιο συνεκτική προσέγγιση μέσω διατομεακών προληπτικών πολιτικών για την υγεία είναι επίσης εμφανής. Τα στοιχεία από την Ελλάδα δείχνουν ότι οι πολιτικές δράσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στις φτωχότερες περιοχές. Οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής έχουν το δύσκολο έργο να επιλέξουν το κατάλληλο μείγμα πολιτικής υγείας. Στο ανωτέρω πλαίσιο, πιθανή λύση για τα συστήματα υγείας της ΝΑΕ είναι να επωφεληθούν από τις δυνατότητες που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Despite a number of health system reforms and the rise of health expenditures, most South Eastern European (SEE) countries have not been able to reach the levels of health outcomes attained in (other) EU countries. In the current analysis I apply the concept of ‘amenable mortality’ in order to explore health inequalities in SEE countries. I add to previous evidence by estimating avoidable mortality for five more SEE countries until around 2009. Age and cause specific mortality rates are estimated to take account of changes in life expectancy in SEE over time and its differences across SEE countries. A technique to decompose life expectancies in SEE (Arriaga’s method), according to amenable mortality of different age groups, is also used. The analysis uses a benchmark country from within SEE, Greece, which is the country with the highest life expectancy in the region. Moreover, I focus on health inequalities in Greece, while I give an overview of the main challenges for future SEE health policy in the context of the EU health policy and the next programme period for the years 2014-2020. Results show the rise in population health gap between SEE and the EU-15 average in 2007/09.In terms of overall mortality rates only Slovenia has achieved similar levels to Greece. Although avoidable mortality has declined in absolute terms, it plays a significant role in the health gap. Furthermore, between SEE countries there are considerable differences, even though relatively high rates of treatable mortality (mortality amenable through effective health care interventions), among men exist. Preventable mortality (amenable through broader intersectoral policies) has become the major type of avoidable mortality in many SEE countries. On the other hand, since 2002/03, a notable improvement has taken place in IHD mortality in most SEE countries, even though levels for men remain high and differences between SEE countries exist. Health inequalities also exist within Greece, since differences in mortality rates among areas are systematically related to economic circumstances. Since 2000/02 health inequality due to treatable mortality has actually risen, especially for men. Men living in more deprived areas in Greece have systematically worse outcomes in terms of mortality that could be amenable through effective medical interventions. Present analysis suggests similarities between SEE countries in terms of priority setting in health policy exist. A priority for health policy makers in most SEE countries should be to focus to health care investments for adults and older ages. The need for a more coherent approach and actions through intersectoral health policies is also evident. Evidence from Greece suggests that policy actions have also to focus on more deprived areas. Policy makers have the difficult task to choose a proper mixture of health policy. A way forward for health systems in SEE is to take advantage of the possibilities that the European Union (EU) provides them with.