Η κρατική παρέμβαση στη φαρμακευτική βιομηχανία στην Ελλάδα.

Abstract

Η αύξηση του δημοσιονομικού κόστους των υπηρεσιών υγείας και το μερικότερο υποσύνολο αυτής που αφορά στη δαπάνη του φαρμάκου την τελευταία δεκαετία έχει γίνει αντικείμενο οικονομικού και δημοσιονομικού ενδιαφέροντος και πολύ πρόσφατα, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των πολιτικών, των πολιτών και των κάθε κατηγορίας διαχειριστών της υγείας. Η νομοθεσία, ως κυρίαρχο εργαλείο της κρατικής παρέμβασης, λειτουργεί πλέον ως ρυθμιστής του τομέα των φαρμάκων, καθώς η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ασφάλιση είναι κρατική κυρίως υπόθεση. Το φάρμακο θεωρείται κοινωνικό αγαθό και η προστασία της υγείας του κάθε πολίτη διαφυλάσσεται από το σύνταγμα. Είναι ,συνεπώς, αυτονόητο ότι την κύρια ευθύνη για τη ρυθμιστική λειτουργία της παραγωγής και διάθεσης του φαρμάκου, το κράτος οφείλει να την ασκεί δια της νομοθετικής και διοικητικής οδού στο σύνολο του οικονομικού τομέα της φαρμακευτικής δαπάνης, δηλαδή μεταξύ των πολιτών (αποδεκτών -καταναλωτών), των ιατρών (συνταγογράφων) και των φαρμακοβιομηχανιών(παραγωγών). . Όπως προαναφέρθηκε, τα φάρμακα αποτελούν συμπληρωματικά αγαθά της πρωτοβάθμιας φροντίδας. Γίνεται, λοιπόν, προφανές ότι η συνταγογραφική συμπεριφορά των ιατρών παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της φαρμακευτικής δαπάνης. Αναδύεται, έτσι, η ανάγκη οικονομικού ελέγχου της δημοσιονομικής εθνικής πολιτικής της υγείας, καθώς ο ιατρός ορίζει τη συνταγή του προϊόντος, ο ασθενής το καταναλώνει και τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης το πληρώνουν. Συνεπώς, η ζήτηση των φαρμάκων διαμορφώνεται και ελέγχεται κυρίως όχι από τον τελικό καταναλωτή, δηλαδή τον ασθενή, αλλά από τον ιατρό- συνταγογράφο. Ο έλεγχος, λοιπόν, του κράτους θα πρέπει να εστιάζεται στους ιατρούς, αλλά και στη σχέση που υπάρχει μεταξύ ιατρών-συνταγογράφων και φαρμακοβιομηχανίας. Άρα, ο νομοθέτης θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή του προς αυτήν την κατεύθυνση, εάν θέλει να προστατεύσει καλύτερα τα δικαιώματα του πολίτη και να περιορίσει με ελέγχους τη σπατάλη του δημόσιου χρήματος. Στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας παρουσιάζεται η δομή της αγοράς του φαρμάκου στην Ελλάδα. Το κράτος, με τις πολιτικές του, προσπαθεί να ελέγξει τις τιμές των φαρμάκων, είτε αυτά είναι προϊόντα της εγχώριας αγοράς είτε εισαγόμενα, υιοθετώντας ενιαία κριτήρια με τα άλλα κράτη- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα από αυτή την προσπάθεια επιζητά να αποσυμπιέσει οικονομικώς τους πολίτες του, αλλά και να ανακτήσει ισορροπίες στους προϋπολογισμούς της κοινωνικής ασφάλισης. Πιο συγκεκριμένα, η σημερινή πολιτική του κράτους για τα φάρμακα στοχεύει μακροπρόθεσμα να περιορίσει την κρατική δαπάνη, να εφαρμόσει πολιτικές δημοσιονομικής εξυγίανσης και να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων. Στο δεύτερο κεφάλαιο προσεγγίζεται αναλυτικότερα το θεσμικό πλαίσιο από το 1837 μέχρι σήμερα και παρουσιάζονται οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν και τα αποτελέσματά τους. Στο τρίτο κεφάλαιο επιχειρούμε να αναλύσουμε την κρατική παρέμβαση καθώς και τα αποτελέσματά της. Η κρατική παρέμβαση αναφέρεται κυρίως στην ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών προϊόντων, στον έλεγχο του κέρδους των τιμών των προμηθευτών και των διανεμητών φαρμάκων και στους ελέγχους της πολιτικής προώθησης, πώλησης και διαφήμισης. Η κρατική παρέμβαση υλοποιείται από διαφόρους δημόσιους φορείς μέσα από ένα δαιδαλώδες γραφειοκρατικό σύστημα, το οποίο συνήθως δυσχεραίνει τη λειτουργία της αγοράς και επιβάλλει αγκυλώσεις. Συνήθως, η ασκούμενη πρακτική του κράτους παρεμβαίνει στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ ιδιωτών, επιφέροντας εμπόδια στον ελεύθερο ανταγωνισμό, περιορίζοντας την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η ανυπαρξία ελέγχου και αξιολόγησης των παρεχομένων υπηρεσιών στο σύνολο του συστήματος υγείας δυσχεραίνει τον έλεγχο των δαπανών, καθώς δεν υπάρχει ακριβής καταγραφή του όγκου της κατανάλωσης των προϊόντων και των υπηρεσιών υγείας, όπως και κριτήρια οικονομικής αποτελεσματικότητας. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της παρούσας εργασίας και διατυπώνονται προτάσεις. Περιγράφεται ο κλάδος της παραγωγής και της εμπορίας φαρμάκων και ο καθοριστικός του ρόλος στην ελληνική οικονομία. Αναλύεται διεξοδικά η θέση της φαρμακοβιομηχανίας στην Ελλάδα και η προσπάθεια της Πολιτείας να ελέγξει τις τιμές των εισαγόμενων αλλά και των εγχώριων προϊόντων. Επίσης, σκιαγραφείται το ελληνικό σύστημα υγείας καθώς και η φαρμακευτική πολιτική της χώρας, η οποία υιοθετεί τις αρχές του ελληνικού Συντάγματος και χαράσσεται σύμφωνα με τις κατευθύνσεις που ισχύουν στα ευρωπαϊκά κράτη .Εξετάζεται η εισαγωγή των αρνητικών και θετικών καταλόγων φαρμακευτικών σκευασμάτων και η αξιοποίηση μελετών οικονομικής αποτελεσματικότητας, όπως και ο καθοριστικός τους ρόλος στη ρύθμιση της φαρμακευτικής δαπάνης και στον έλεγχο της συνταγογραφικής συμπεριφοράς των ιατρών. Επιπλέον, αναδύεται η ανάγκη δημιουργίας νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων προκειμένου να ικανοποιηθούν οι συνεχώς αυξανόμενες και εξελισσόμενες απαιτήσεις του καταναλωτικού κοινού, μέσω διαδικασιών, οι οποίες αποδεικνύονται ιδιαίτερα δαπανηρές και χρονοβόρες. Τέλος, εξετάζονται τα γενόσημα φάρμακα, ως μία νέα προσοδοφόρα προοπτική της παγκόσμιας, αλλά και της ελληνικής φαρμακευτικής αγοράς, η οποία δύναται να παίξει σημαντικό ρόλο στα οικονομικά δρώμενα.