Η συμβολή της δια βίου μάθησης στην προώθηση δημοκρατικών αξιών και στην ενδυνάμωση της ιδιότητας του πολίτη.

Abstract

Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία επιχειρεί να καταγράψει και να αναλύσει την επίδραση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών θεσμών της δια βίου μάθησης στη λειτουργία της δημοκρατίας και στη διαμόρφωση της σύγχρονης πολιτειότητας. Ειδικότερα, επισημαίνει τη σπουδαιότητα του δημοκρατικού και ανθρωπιστικού προσανατολισμού της δια βίου μάθησης, ο οποίος συντελεί στην καλλιέργεια ευρύτερων πολιτικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των πολιτών, όπως η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, η διάθεση για ενεργό συμμετοχή και η επίδειξη πνεύματος συνεργασίας, διαλλακτικότητας και ανεκτικότητας. Ταυτόχρονα, όμως, υπογραμμίζει τη στροφή της δια βίου μάθησης, ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες δεκαετίες, προς μία τεχνοκρατική κατεύθυνση με κύριο χαρακτηριστικό την ενίσχυση της τάσης για επαγγελματική κατάρτιση και απόλυτη εξειδίκευση, η οποία υπαγορεύεται από την εμφάνιση φαινομένων, όπως η οικονομική παγκοσμιοποίηση, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η μειωμένη συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές διεργασίες που επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στη δομή των σύγχρονων κοινωνιών. Η ανάλυση των θεσμικών κειμένων των διεθνών οργανισμών αναφορικά με τη δια βίου μάθηση επιβεβαιώνει σε γενικές γραμμές τις παραπάνω εκτιμήσεις. Συγκεκριμένα, οι διακηρύξεις του σημαντικότερου ανθρωπιστικού οργανισμού, της UNESCO, αναφέρονται στο ιδεώδες της δια βίου μάθησης ως ανάπτυξη της δυνατότητας για πνευματική καλλιέργεια και ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, ενώ τα κείμενα παραγωγής πολιτικής τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και του Ο.Ο.Σ.Α ερμηνεύουν τη δια βίου μάθηση ως μέσο που συμβάλλει στην αύξηση της απασχολησιμότητας, την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και την οικονομική ευημερία. Επίσης, η εξέταση της ελληνικής νομοθεσίας, των επίσημων αναλυτικών προγραμμάτων και των μαθημάτων που προσφέρονται στο χώρο της τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης αποδεικνύει ότι η δια βίου μάθηση στη χώρα μας αδυνατεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην προώθηση των δημοκρατικών αξιών και την ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών στις κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες. Αντίστοιχα, στο διεθνή χώρο παρατηρείται η ανάπτυξη προγραμμάτων δια βίου μάθησης που αναφέρονται κατά κύριο λόγο στην καλλιέργεια επαγγελματικών δεξιοτήτων και όχι στην κοινωνική και πολιτική εκπαίδευση. Τέλος, η εργασία αυτή προτείνει την ανάληψη δράσεων, οι οποίες μπορούν να εξασφαλίσουν τη δημοκρατική λειτουργία των εκπαιδευτικών δομών και να ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση του σύγχρονου κοινωνικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Αυτές οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν την προσαρμογή του περιεχομένου και τη διαθεματική προσέγγιση όλων των μαθημάτων που ανήκουν στον ευρύτερο κύκλο των ανθρωπιστικών σπουδών, την αύξηση των προγραμμάτων κοινωνικής και πολιτικής εκπαίδευσης στο χώρο της τυπικής και της μη τυπικής εκπαίδευσης, την ενδυνάμωση και επέκταση θεσμών όπως τα μαθητικά συμβούλια και η Βουλή των Εφήβων καθώς και την υλική και ηθική ενίσχυση φορέων που αποτελούν την κοινωνία των πολιτών.