Πανδημίες και ανακατανομές στο πλαίσιο της διεθνούς ασφάλειας: η περίπτωση του COVID-19

Abstract

Η πανδημία Covid-19 είχε πολύπλευρο αντίκτυπο στις δυτικές κοινωνίες, μεταβαίνοντας γρήγορα από μια υγειονομική κρίση σε ένα ευρύτερο φαινόμενο που επηρεάζει βαθιά τα κοινωνικοοικονομικά και πολιτικά τοπία. Οι πολυμερείς οργανισμοί έπρεπε να αντιμετωπίσουν πρωτοφανείς προκλήσεις, ενώ η πανδημία αποκάλυψε υπάρχοντα πρότυπα ανταγωνισμού και επίδειξης δύναμης που εφαρμόζονται στον παγκόσμιο αγώνα για τον εξοπλισμό ατομικής προστασίας, τα εμβόλια και τις σχετικές πρώτες ύλες. Τα έθνη – τουλάχιστον αρχικά – φάνηκαν να εγκαταλείπουν τα καθιερωμένα πρότυπα συνεργασίας για να επιστρέψουν σε εθνικές λύσεις σε αυτήν την παγκόσμια πρόκληση. Η παγκόσμια οικονομία αντιμετώπισε διαταραχές στο εμπόριο και στη λειτουργία των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας (GVCs), καθώς και σημαντικές ανακατανομές του πλούτου μέσω δραστικών μειώσεων και αυξήσεων του Ακαθάριστου Εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) σε όλο τον κόσμο. Σε λιγότερο από δύο χρόνια, η εμπειρία της πανδημίας προκάλεσε μια εις βάθος αναθεώρηση των τυποποιημένων απόψεων σχετικά με τις κρίσιμες αλληλεξαρτήσεις, τη διαφοροποίηση, την ανθεκτικότητα των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και την ασφάλεια του εφοδιασμού. Όσον αφορά τη διεθνή ασφάλεια, η πανδημία λειτούργησε ως επί το πλείστον ως καταλύτης των υφιστάμενων τάσεων, όπως ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών (ΗΠΑ) και της Κίνας – ο οποίος έχει επιδεινωθεί, λόγω της εκδήλωσης της νόσου. Όσον αφορά τις ένοπλες δυνάμεις, σε αρκετές χώρες του ΝΑΤΟ συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας, Ιταλίας και Ηνωμένου Βασιλείου (UK), έχουν κληθεί να υποστηρίξουν τις μη στρατιωτικές αρχές για την αντιμετώπιση πτυχών που σχετίζονται με τον Covid, με επιχειρήσεις όπως νοσοκομεία πεδίου, εφοδιασμούς, επιβολή του νόμου, ή τη διανομή των εμβολίων. Το ίδιο το ΝΑΤΟ παρείχε υποστήριξη μέσω των οργάνων του, όπως το Ευρωατλαντικό Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Καταστροφών (EADRCC). Ο Covid-19 αποδείχθηκε πράγματι μια παγκόσμια πρόκληση. Η εκτεταμένη και αδιάκριτη ανάπτυξη της πανδημίας απαιτούσε ενισχυμένη συνεργασία στο πλαίσιο της διεθνούς κοινότητας. Στον βαθμό που η πανδημία προκαλεί διασυνοριακές επιπτώσεις, απαιτεί παγκόσμιες συνεργατικές λύσεις. Ωστόσο, η άμεση αντίδραση του κόσμου στην πανδημία ήταν αργή και ασυνεπής, χαρακτηριζόμενη από την έλλειψη διεκδικητικότητας εκ μέρους των εθνικών θεσμικών οργάνων και των διεθνών οργανισμών, την απουσία μηχανισμών επιβολής και την αντιφατική επικοινωνία. Με οδηγό την εθνική σκέψη, οι κυβερνήσεις ενήργησαν κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Η έλλειψη διαρκών δεσμεύσεων, οι οποίες θα είχαν συμβάλει στην αντιμετώπιση της κρίσης, οδήγησε σε ένα κρίσιμο δίδαγμα: την επένδυση στην υγεία και την ετοιμότητα, που αξίζει σίγουρα το κόστος, λαμβάνοντας υπόψη τη θεμελιώδη σημασία αυτών των πόρων για την αντιμετώπιση μιας πανδημίας όμοιας με αυτής του Covid-19.

-2-

Αν και ο κόσμος μετά βίας μπόρεσε να ανταποκριθεί ως ενωμένη δύναμη, υπήρξε μια μάλλον ομόφωνη συμφωνία σχετικά με τη χρησιμότητα των εμβολίων ως παγκόσμιων δημόσιων αγαθών. Ωστόσο, αυτό έθεσε το ζήτημα του ορισμού των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών και του βαθμού στον οποίο τα εμβόλια που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι δωρεάν και διαθέσιμα για όλους. Επιπλέον, η παραγωγή και η προμήθεια εμβολίων αναπόφευκτα δημιουργήσε νέες εντάσεις στον ανταγωνισμό των υπερδυνάμεων. Το ΝΑΤΟ διαδραμάτισε θετικό, και σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Προκειμένου να ανταποκριθεί σωστά στη συνεχιζόμενη κρίση στον τομέα της υγείας, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) θα πρέπει να ενθαρρύνει την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των μελών της ενισχύοντας παράλληλα τη σχέση της με το ΝΑΤΟ.