Η πλήρης αξία του δάσους

Abstract

Η συνεχής αύξηση του αριθμού των ειδών στους καταλόγους με τα είδη, που απειλούνται με εξαφάνιση, δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα συμμετοχής του ανθρώπου, μελλοντικά, σε μια τέτοια λίστα. Φαινόμενα, όπως η διάβρωση των εδαφών και η ερημοποίηση τους, η αποξήρανση υδάτινων πόρων, αλλά και διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα, που εμφανίζονται με αυξανόμενη οξύτητα τα τελευταία χρόνια, όπως η όξινη βροχή, το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η τρύπα του όζοντος, αυξάνουν την πιθανότητα, να έρθει κάποια μέρα, που η «καλή» ζωή στον πλανήτη γη, θα είναι μια ανάμνηση. Ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζεται η αξία των φυσικών πόρων και η ανάγκη προστασίας και διατήρησης τους. Τα δάση αποτελούν κομβικό παράγοντα διατήρησης της ζωής στον πλανήτη. Η δασοπονία αποτελεί βασικό κλάδο της εθνικής οικονομίας των χωρών και είναι επιφορτισμένη με τη διαχείριση των δασικών πόρων, εξυπηρετώντας πολλές λειτουργίες σε διαφορετικά επίπεδα και ικανοποιώντας ένα ευρύ φάσμα αναγκών του κοινωνικού συνόλου. Ιστορικά, ο στόχος κάθε δασικής πολιτικής ήταν η μεγιστοποίηση της παραγωγής του ξύλου, χωρίς να ελαττώνονται οι άλλες αξίες του δάσους. Σήμερα, η αύξηση της ζήτησης των μη υλικών πόρων και των παρεχόμενων υπηρεσιών του, αύξησαν ταυτόχρονα και τις απαιτήσεις μας από μια σωστή δασική πολιτική. Οι διαχειριστές, δε στοχεύουν μόνο στη δημιουργία δασών, που να ικανοποιούν αποκλειστικά τις ανάγκες μας σε ξύλο και στα προϊόντα του, αλλά σε δάση, που να ικανοποιούν τις απαιτήσεις μας σε χρήσεις, όπως είναι για παράδειγμα η αναψυχή. Η ολοκληρωμένη διαχείριση των δασών είναι πραγματικά μια πρόκληση. Τα διάφορα προϊόντα του δάσους είναι αλληλένδετα μεταξύ τους σε ένα πολύπλοκο συνδυασμό και το κλειδί της επιτυχίας ενός δάσους πολλαπλών σκοπών είναι η αναγνώριση της αλληλεξάρτησης μεταξύ των ξυλωδών προϊόντων, της αναψυχής, των βιοτόπων, των ζώων, των υγρότοπων, κ.λπ. Αλλά, πώς θα εκφράσουμε την αξία, που σχετίζεται με τα μη ξυλώδη αγαθά του δάσους; Ποια είναι η αξία μιας ημέρας, που ξοδεύεται σε κυνήγι ή σε παρατήρηση πουλιών; Ποια είναι η αξία ενός δάσους, του οποίου ο ρόλος είναι σύνθετος και συνίσταται επιπλέον και στην προστασία των εδαφών από τη διάβρωση ή η ρύθμιση της υδατικής οικονομίας; Αγορές για τα περισσότερα μη ξυλώδη ή μη υλικά, κατά άλλους, αγαθά ενός δάσους, δεν υπάρχουν. Οι τιμές που δίνουμε σε αυτά, μέσα από εισιτήρια εισόδου ή με άλλους τρόπους, δεν ανταποκρίνονται στην οικονομική τους αξία. Ένας μεγάλος αριθμός αγαθών και υπηρεσιών, που παράγονται στα δάση, δεν υπόκεινται σε νόμους και διαδικασίες αγοράς και πώλησης. Τέτοια είναι το κυνήγι, το ψάρεμα, η αναψυχή, η προστασία, η παρατήρηση των πουλιών, κ.λπ. Είναι πολύ σημαντικό, να γνωρίζουμε κατ' αρχήν αυτά τα αγαθά και τις υπηρεσίες και στη συνέχεια να διαπιστώσουμε την πραγματική συμβολή τους στην εθνική οικονομία. Η αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων και η επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης, που αποτελεί στόχο κάθε σύγχρονης πολιτικής, απαιτεί τη γνώση της αξίας αυτών στις πολλαπλές τους χρήσεις. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας θα γίνει η προσπάθεια ορισμού της έννοιας του δάσους και θα ερευνηθεί το θεσμικό πλαίσιο για τα δάση της Ελλάδας και θα προσδιοριστούν οι δασικοί πόροι και οι υπηρεσίες που παρέχει το δάσος στον άνθρωπο και στην κοινωνία. Στο σημείο αυτό προσήκει μια επισήμανση. Στο πλαίσιο της εργασίας αυτής ως δασικοί πόροι νοούνται οι άμεσα παραγόμενοι από το δάσος και όχι τα προϊόντα ή η υπηρεσίες που παράγονται δευτερογενώς από επεξεργασία δασικών προϊόντων ή υπηρεσιών. Τούτος ο περιορισμός είναι όχι μόνο αναγκαίος (διότι διαφορετικά η εργασία αυτή θα επεκτεινόταν πρακτικά σε αμέτρητα αγαθά, τα οποία παράγονται δευτερογενώς από επεξεργασία δασικών προϊόντων, αφού πχ από ένα δασικό προϊόν, όπως η ρητίνη, παράγεται κολοφώνιο και νέφτι που έχουν εκατοντάδες πρακτικές εφαρμογές, ενώ από τις ίδιες τις ρητίνες παράγονται κόλλες, βαφές, βερνίκια νυχιών, μαστίχα, αλλά και μαλακές αρωματικές ελαιορητίνες και κομμεορητίνες, που καθιστούν αδύνατο τον πλήρη προσδιορισμό της αξίας όλων αυτών των δευτερογενών αγαθών, που παράγονται από επεξεργασία ενός και μόνο δασικού προϊόντος) αλλά και κατά την άποψη του γράφοντος ορθότερος (αφού η επέκταση σε δευτερογενώς παραγόμενα αγαθά, θα είχε ως αποτέλεσμα να ενσωματωθεί στα δασικά προϊόντα ψευδή υπεραξία προερχόμενη από άλλες διαδικασίες επεξεργασίας και παραγωγής άλλων προϊόντων, δηλαδή θα λειτουργούσε ως συντελεστής μεταφοράς υπεραξίας). Στο δεύτερο κεφάλαιο θα γίνει αναφορά στην έννοια της αξίας σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον και θα προσδιοριστούν οι δυνατές τεχνικές εκτίμησης των δασικών πόρων και των υπηρεσιών. Στο τρίτο κεφάλαιο θα γίνουν απόπειρες προσδιορισμού της αξίας της δασικής γης και της αξίας των δασικών πόρων και υπηρεσιών, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο θα επιχειρηθεί η εξαγωγή συμπερασμάτων από τα ευρήματα της εργασίας.