Παράγωγα χρηματοοικονομικά μέσα και λογιστική αντιστάθμισης υπό το ΔΠΧΑ 9

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει το πεδίο της λογιστικής αντιστάθμισης, όσον αφορά το ρυθμιστικό πλαίσιο, που έχει διαμορφωθεί διεθνώς με την έκδοση και εφαρμογή του ΔΠΧΑ 9. Στόχος της εργασίας είναι να αναδείξει τη σημασία της λογιστικής αντιστάθμισης για τις οικονομικές οντότητες, τα αποτελέσματα από την εφαρμογή της στις οικονομικές καταστάσεις των οντοτήτων, καθώς και να παρουσιάσει το μηχανισμό εφαρμογής της λογιστικής αντιστάθμισης, σύμφωνα με το ΔΠΧΑ 9 και τις κυριότερες αλλαγές που εισήλθαν στους κανόνες της λογιστικής αντιστάθμισης, συγκριτικά με το ΔΛΠ 39. Η λογιστική αντιστάθμισης αποτελεί τη λογιστική απεικόνιση των δραστηριοτήτων αντιστάθμισης κινδύνου των οικονομικών οντοτήτων στις οικονομικές τους καταστάσεις, οι οποίες, στο πλήθος των περιπτώσεων, διαχειρίζονται τους κινδύνους τους, χρησιμοποιώντας παράγωγα χρηματοοικονομικά μέσα. Επομένως, η αντιστάθμιση των οντοτήτων σε οικονομικό επίπεδο, τα παράγωγα χρηματοοικονομικά μέσα και η λογιστική των παραγώγων βρίσκονται σε άμεση σύνδεση με τη λογιστική αντιστάθμισης και για αυτό το λόγο επιχειρείται η ανάλυση και εξέταση του θεσμικού πλαισίου και της λογιστικής των παραγώγων, σύμφωνα με το ΔΠΧΑ 9. Μέσω της επισκόπησης της παγκόσμιας βιβλιογραφίας και της ανάλυσης του θεσμικού πλαισίου των παραγώγων και της λογιστικής αντιστάθμισης, προκύπτει ότι το εφαρμοστέο ρυθμιστικό πλαίσιο της λογιστικής αντιστάθμισης επηρεάζει, σε σημαντικό βαθμό, την απόφαση των οντοτήτων εάν θα εφαρμόσουν τη λογιστική αντιστάθμισης, καθώς και την απόφασή τους εάν και πώς θα αντισταθμίσουν σε οικονομικό επίπεδο. Με την εφαρμογή της λογιστικής αντιστάθμισης, οι οντότητες έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τη μεταβλητότητα στην κατάσταση αποτελεσμάτων τους, ωστόσο οι σύνθετες και υποχρεωτικές απαιτήσεις εφαρμογής της λογιστικής αντιστάθμισης, όπως αυτές διατυπώνονται στο ισχύον, κάθε φορά, λογιστικό πλαίσιο, ενδέχεται να αποτρέψουν ή να δυσκολέψουν έντονα τις οντότητες, κατά την εφαρμογή της λογιστικής αντιστάθμισης. Για αυτό το σκοπό, απαιτείται το ρυθμιστικό πλαίσιο της λογιστικής αντιστάθμισης να συνδέεται με τις πρακτικές διαχείρισης κινδύνων των οικονομικών οντοτήτων, έτσι ώστε να διευκολύνεται η χρήση της λογιστικής αντιστάθμισης από τις οντότητες. Με τη μετάβαση από το ΔΛΠ 39 στο ΔΠΧΑ 9, ο κύριος στόχος ήταν να εξαλειφθεί η πολυπλοκότητα του ΔΛΠ 39, καθώς και τα αυθαίρετα, σε πολλές περιπτώσεις, απαιτούμενα κριτήρια που αυτό έθετε και να επιτευχθεί μεγαλύτερη και στενότερη σύνδεση μεταξύ των κανόνων της λογιστικής αντιστάθμισης και των δραστηριοτήτων διαχείρισης κινδύνων των οντοτήτων. Από την επισκόπηση της βιβλιογραφίας και την προσεκτική ανάλυση του θεσμικού πλαισίου της λογιστικής αντιστάθμισης, σύμφωνα με το ΔΠΧΑ 9, συμπεραίνεται ότι οι διατάξεις του ΔΠΧΑ 9 για τη λογιστική αντιστάθμισης επιτρέπουν στις οντότητες να εφαρμόσουν τους κανόνες της λογιστικής αντιστάθμισης με μεγαλύτερη ευκολία και σε περισσότερες περιπτώσεις, συγκριτικά με το ΔΛΠ 39, αποτελώντας, συνεπώς, μια βελτίωση του ρυθμιστικού πλαισίου λογιστικής αντιστάθμισης για τις οντότητες. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι η κατάργηση των δεσμευτικών και «αυστηρών» κριτηρίων αποτελεσματικότητας του ΔΛΠ 39 (διενέργεια υποχρεωτικών αναδρομικών ελέγχων αποτελεσματικότητας, συντελεστής αντιστάθμισης μεταξύ 80%-125%), η διεύρυνση των επιλογών στον προσδιορισμό των μέσων αντιστάθμισης (μη χρηματοοικονομικά μέσα ως μέσα αντιστάθμισης) και των αντισταθμισμένων στοιχείων (στοιχεία κινδύνων μη χρηματοοικονομικών μέσων, καθαρή θέση μιας ομάδας στοιχείων, συγκεντρωτικές εκθέσεις κινδύνου), καθώς και η εισαγωγή επιπρόσθετων και εναλλακτικών λογιστικών χειρισμών (χρονική αξία δικαιώματος, προθεσμιακό μέρος προθεσμιακού συμβολαίου, περιθώριο βάσης συναλλάγματος), θα έχουν ως αποτέλεσμα την καλύτερη απεικόνιση των δραστηριοτήτων αντιστάθμισης των οντοτήτων στις οικονομικές τους καταστάσεις, τη διευκόλυνση στην εφαρμογή της λογιστικής αντιστάθμισης και την εξομάλυνση της κατάστασης αποτελεσμάτων.