Λογοτέχνες της περιόδου της Ανεξαρτησίας και η σχέση τους με το ΡΙΚ (Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου)

Abstract

Η Κύπρος βρισκόταν υπό βρετανική κυριαρχία από το 1878, ενώ, το 1925 ανακηρύχθηκε επίσημα ως βρετανική αποικία. Παρόλες τις προσδοκίες των Κυπρίων, το νησί δεν κατάφερε να ενωθεί με την μητέρα Ελλάδα και κηρύχθηκε ανεξάρτητο το 1960, με τις υπογραφές των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου. Στην Κύπρο λειτούργησε για πρώτη φορά ραδιόφωνο το 1953. Οι Βρετανοί, είχαν αντιληφθεί τη δύναμη των Μ.Μ.Ε. και ιδιαίτερα του ραδιοφώνου, γι’ αυτό εγκαθίδρυσαν σε όλες τους τις αποικίες ραδιοφωνικούς σταθμούς ώστε να μεταδίδουν τα δικά τους μηνύματα στους αποικιοκρατούμενους. Ο αποικιοκρατικός σταθμός, ονομαζόταν Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία και εργάζονταν εκεί, Έλληνες, Τούρκοι και Βρετανοί. Εξέπεμπε δε προγράμματα και στις τρεις γλώσσες σε μία όμως συχνότητα. Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. κατά των Βρετανών (1955-1959), η θέση των Ελληνοκυπρίων που δούλευαν στο σταθμό ήταν δύσκολη, καθώς σε πολλές περιπτώσεις θεωρούνταν συνεργάτες των Βρετανών. Σημαντικά πρόσωπα που εργάζονταν εκείνη την περίοδο στο Σταθμό, ήταν ο Γιώργος Μητσίδης, πρώτος πρόεδρος Ελληνικών προγραμμάτων και ο Πάνος Ιωαννίδης, Λειτουργός Προγραμμάτων και μετέπειτα Διευθυντής Προγραμμάτων. Αυτοί συνέχισαν να εργάζονται στο Σταθμό και μετά την Ανεξαρτησία και τη μετωνομασία τελικά του Σταθμού σε Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (Ρ.Ι.Κ.). Η παρούσα εργασία, με βάση την αρχειακή έρευνα, τόσο στο ψηφιακό αλλά και στο έντυπο αρχείο ΡΙΚ καθώς και με συνεντεύξεις από τους επιζόντες λογοτέχνες που εργάστηκαν στο Σταθμό, αλλά και απογόνους τους, έχει στόχο να αναδείξει τη δράση των Κύπριων Λογοτεχνών που δούλεψαν στο Σταθμό τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, από το 1960-1974. Η πρώτη αυτή δεκαπενταετία, ήταν πολύ κρίσιμη για το νησί καθώς προσπαθούσε να εδραιώσει την Ανεξαρτησία της και να δημιουργήσει τόσο στον πολιτικό, κοινωνικό αλλά και πολιτισμικό τομέα, θεσμούς και πραγματικότητες που ήταν άγνωστες μέχρι τότε στον τόπο. Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, έπαιξε καθοριστικό παράγοντα σε αυτούς τους τομείς και κυρίως στον πολιτιστικό, για τον οποίο δεν υπήρχε καμία παράδοση προηγουμένως. Οι προηγούμενοι υπάλληλοι της Κυπριακής Ραδιοφωνικής Υπηρεσίας, παρέμειναν στο ΡΙΚ, και ξεκίνησε ταυτόχρονα και η εργοδότηση νέων υπαλλήλων, με κριτήριο την πνευματική κατάρτιση. Πρώτος Γενικός Διευθυντής ήταν ο Βίας Μαρκίδης και Διευθυντής του Διοικητικού Συμβουλίου, ο Φρίξος Πετρίδης, καθηγητής του Παγκυπρίου Γυμνασίου, τον οποίο διόρισε ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, του οποίου ήταν συνεργάτης. Το 1960, προσελήφθη στο σταθμό και ο ποιητής Μιχάλης Πασιαρδής, ο οποίος παρόλο που αφυπηρέτησε εξακολουθεί να συνεργάζεται με το Σταθμό. Η σημαντικότερη στιγμή για το ΡΙΚ, ήταν η έναρξη της συνεργασίας του με τον Ανδρέα Χριστοφίδη, το 1962, ο οποίος αργότερα έγινε Γενικός Διευθυντής του ΡΙΚ από το 1967 μέχρι το 1983, όταν πέρασε στην πολιτική. Στόχος του Χριστοφίδη, ήταν να κάνει συνεργάτες όλη την αφρόκρεμα της πολιτιστικής κίνησης του νησιού και τα κατάφερε, με αποτέλεσμα όλοι οι άνθρωποι των γραμμάτων να περάσουν από το ΡΙΚ είτε ως απλοί είτε ως μόνιμοι συνεργάτες. Δημιούργησε πρωτοποριακά προγράμματα καθώς και βάσεις για την πολιτιστική κίνηση του τόπου, όπως τις εκδόσεις ΡΙΚ, το θεατράκι και την ορχήστρα ΡΙΚ καθώς και κινηματογραφική λέσχη. Παράδειγμα μόνιμων υπαλλήλων για τα προγράμματα του σταθμού αποτελούν ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης και η Ντίνα Κατσούρη, λογοτέχνες με εξειδίκευση στα Μ.Μ.Ε. Ακόμη εργάστηκαν στο ΡΙΚ οι λογοτέχνες: Κύπρος Χρυσάνθης, Άνθος Ροδίνης και Πίτσα Γαλάζη. Εξωτερικοί συνεργάτες του Σταθμού που συνεργάστηκαν κυρίως στη συγγραφή θεατρικών ή κινηματογραφικών έργων, ήταν οι:Κώστας Μόντης,Μιχάλης Πιτσιλλίδης, Έλλη Αβρααμίδου, Λούλα Γεωργιάδου, Αντώνης Παπαευαγόρου, Παύλος Λιασίδης, Γεώργιος Πετρασίτης, Ρήνα Κατσελλή, Άνθος Λυκαύγης. Η παρούσα εργασία, εστιάζοντας κυρίως στη δράση του Ανδρέα Χριστοφίδη, εξετάζει την πολιτιστική κίνηση που δημιουργήθηκε μέσα από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου. Ποιες ήταν οι προτεραιότητές της και πού αποσκοπούσε. Το ΡΙΚ, στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, ήταν ο επίσημος κρατικός ραδιοσταθμός, που εξυπηρετούσε αλλά και υπηρετούσε την κυπριακή κυβέρνηση. Η τελευταία, προσπαθούσε να εγκαθιδρύσει την Ανεξαρτησία που της δόθηκε, ωστόσο στο ΡΙΚ, εργάζονταν άτομα τα οποία σπούδασαν στην Ελλάδα, εργάστηκαν εκεί, πίστευαν στην Ένωση μαζί της και πολέμησαν κυριολεκτικά για αυτήν [αγώνας 1955-1959]. Μέσα από την εργασία θα αναδειχθεί ο χαρακτήρας που δόθηκε στο σταθμό τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Η εξέταση θα γίνει σε τρεις περιόδους. Η πρώτη, από το 1960-1964, όπου αποτελεί την αρχή λειτουργίας του σταθμού και τη συνεργασία του με τον Ανδρέα Χριστοφίδη ως εξωτερικού συνεργάτη. Η περίοδος αυτή επισφραγίζεται και με τις δικοινοτικές ταραχές του 1963, όταν οι Τουρκοκύπριοι υπάλληλοι του σταθμού αποχωρούν από τις θέσεις εργασίας τους και τα προγράμματα πρέπει να αναπροσαρμοστούν. Η δεύτερη, από το 1964-1967, όταν ο Ανδρέας Χριστοφίδης ήταν Διευθυντής Ελληνικών Προγραμμάτων του Σταθμού. Αυτή η περίοδος, στιγματίζεται από το στρατιωτικό πραξικόπημα των συνταγματαρχών στην Ελλάδα και από τις ταραχές στην Κοφίνου της Κύπρου, μεταξύ και πάλι των δύο κοινοτήτων. Τέλος, η περίοδος 1967-1974, όταν πλέον η Γενική Διεύθυνση του Σταθμού πέρασε στα χέρια του Ανδρέα Χριστοφίδη. Ορόσιμο της περιόδου, είναι η τουρκική εισβολή του 1974, που άλλαξε την κοινωνικολπολιτική κατάσταση της Κύπρου και που έθεσε άλλες προτεραιότητες στο ΡΙΚ.