Η νέα διάσταση της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας EUROPOL και η συμβολή της στην εξωτερική πολιτική της Ε.Ε.

Abstract

Η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία EUROPOL είναι ο οργανισμός επιβολής του νόμου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κύριος σκοπός της οποίας είναι η ασφάλεια των πολιτών της Ε.Ε. μέσω της παροχής βοήθειας στα Κράτη - Μέλη για την καταπολέμηση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Η ιδέα της δημιουργίας της ξεκινάει από πολύ νωρίς, όπου η έντονη εμφάνιση του φαινομένου της τρομοκρατίας με την οποία ήρθαν αντιμέτωπα πολλά Ευρωπαϊκά Κράτη, σε συνδυασμό με την αδυναμία της Interpol να την ενσωματώσει στις δραστηριότητες, οδήγησαν τους ηγέτες των Κρατών - Μελών στην δημιουργία της Επιτροπής TREVI. Σημαντικά όμως ζητήματα ως προς τον τρόπο δράσης και λειτουργίας αυτής, οδήγησαν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας να σκέφτονται τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας τύπου FBI. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, προβλέφθηκε για πρώτη φορά η συνεργασία των Κρατών - Μελών της Ε.Ε. σε θέματα τρομοκρατίας, διακίνησης ναρκωτικών και διεθνούς εγκληματικότητας αναφερόμενη στην EUROPOL, που εντάσσονταν στο ευρύτερο πλαίσιο του τρίτου πυλώνα «Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων» της Συνθήκης. Οι αρμοδιότητες της Europol ενισχύθηκαν επιπλέον με την Συνθήκη του Άμστερνταμ, όπου απέκτησε κεντρικό ρόλο για τον συντονισμό της αστυνομικής συνεργασίας μέσα στην Ένωση, ενώ προβλεπόταν για πρώτη φορά η διασυνοριακή αστυνομική και δικαστική συνεργασία. Στο πλαίσιο αυτό, ανέπτυξε μια σειρά εργαλείων όπως ήταν η συνεργασία με Τρίτα Κράτη εκτός Ε.Ε. και Διεθνείς Οργανισμούς. Σημείο ορόσημο όμως στην εξέλιξη και αναδιοργάνωση της Europol καθώς και στην υιοθέτηση μιας αυτόνομης Ευρωπαϊκής προσέγγισης για την αντιμετώπιση της απειλής της τρομοκρατίας, αποτέλεσαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στους δίδυμους πύργους των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όπου οδήγησαν σε μια σειρά αλλαγών στη δομή και λειτουργία της, ενώ η τρομοκρατία αποτέλεσε από τα σημαντικότερα ζητήματα της πολιτικής ατζέντας της Ε.Ε. Επιπρόσθετα, η ανάγκη αντιμετώπισης των νέων προκλήσεων, οδήγησε την Ε.Ε. στην υιοθέτηση του Προγράμματος της Χάγης όπου δίνονταν έμφαση στο να καταστεί η Europol η πρώτη πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφοριών για τα Κράτη - Μέλη, παρέχοντας επιχειρησιακή και στρατηγική ανάλυση σε αυτά και στους εταίρους της, με την προϋπόθεση ότι οι τελευταίοι θα συμμορφώνονται με τις επιταγές της Ε.Ε.. Παρά τη λήψη μια σειράς μέτρων για την ανάπτυξη και εξέλιξη των δραστηριοτήτων της Europol, ιδιαίτερα αυτών της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, εξακολουθούσε να αποτελεί αρκετά αδύναμη. Η απροθυμία των Κρατών – Μελών να παρέχουν πληροφορίες ή να κάνουν χρήση των μηχανισμών της Europol καθώς και η έλλειψη εμπιστοσύνης ως προς την αποτελεσματικότητα της, οδηγούσαν αυτά στην επιλογή της σύναψης διμερών συμφωνιών συνεργασίας που ήταν εκτός του πλαισίου λειτουργίας της Europol, κάτι που λειτουργούσε τροχοπέδη στις δραστηριότητές της.Η Συνθήκη της Λισσαβόνας υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξη και την περαιτέρω πορεία της Europol, καθώς την ενέταξε στο σώμα της Ε.Ε. φέρνοντας την πιο κοντά στις άλλες Ευρωπαϊκές Υπηρεσίες και συνεπώς το καθεστώς λειτουργίας και δράσης της ταυτίζονταν με αυτό των άλλων Ευρωπαϊκών Οργανισμών. Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος της Europol αναβαθμίστηκε σταδιακά, καθώς πέρα από εσωτερικό όργανο ασφαλείας της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος, άρχισε να αναπτύσσει την εξωτερική της διάσταση προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις των εγκλημάτων, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. και κατά επέκταση στην αύξηση του κύρους της απέναντι στα Κράτη – Μέλη της Ε.Ε. και τις τρίτες χώρες.