Η επίδραση της χρέωσης της πλαστικής σακούλας στη συμπεριφορά των Ελλήνων και των Ευρωπαίων καταναλωτών και οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον

Abstract

Οι πλαστικές σακούλες έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση τη δεκαετία του ’70 και λόγω των επιθυμητών χαρακτηριστικών τους έγιναν ευρύτατα διαδεδομένες τις επόμενες δεκαετίες. Η ακαταλόγιστη χρήση τους οδηγεί σε σημαντικά ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον και κυρίως σε θέματα δημιουργίας απορριμμάτων και μόλυνσης των εδαφών και των υδάτων. Εξαιτίας αυτών των προβλημάτων έχουν ληφθεί μέτρα από πολλές χώρες παγκοσμίως προκειμένου να περιοριστεί η χρήση τους. Οι στόχοι που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση κι οι πολιτικές που πρέπει να εφαρμόσουν τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη ορίζονται από την οδηγία 2015/720. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στην αποτελεσματικότητα των πόρων με τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών ή άλλων μέσων για τη μεταφορά των προϊόντων και στη δημιουργία περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων καταναλωτών. Στην Ελλάδα η φορολόγηση των πλαστικών σακουλών έλαβε χώρα τη 1η Ιανουαρίου 2018. Με τη βοήθεια ενός οικονομικού υποδείγματος προσδιορίζονται οι άριστες ποσότητες αγαθού, πλαστικών σακουλών κι επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών που επιλέγει ο καταναλωτής. Όσο αφορά την άριστη ποσότητα των πλαστικών σακουλών, παρατηρείται αρνητική σχέση ανάμεσα στη περιβαλλοντική ευαισθησία των καταναλωτών και στην ποσότητα πλαστικών σακουλών που επιλέγουν. Ακόμη, με τη Θεωρία Παιγνίων και συγκεκριμένα με το Παίγνιο του Διλήμματος του Φυλακισμένου, εκφράζεται η αντίθεση ανάμεσα στο ατομικό και στο κοινωνικό όφελος. Συγκεκριμένα, και οι 2 καταναλωτές επιλέγουν τις πλαστικές σακούλες όταν δεν χρεώνονται, αντί των επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών για τη μεταφορά των προϊόντων που αγοράζουν. Δεν εξασφαλίζεται αποτελεσματικότητα κατά Pareto, καθώς με την επιλογή των επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών οι αποδόσεις είναι μεγαλύτερες. Mε βάση τη βιβλιογραφία, η απόφαση των καταναλωτών για την αύξηση της χρήσης των επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών και τη μείωση της χρήσης των πλαστικών σακουλών βασίζεται σε 2 είδους κίνητρα: τα ενδογενή, που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος και τα εξωγενή ή χρηματικά κίνητρα. Ζητήθηκε από Έλληνες καταναλωτές να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο, προκειμένου να μελετηθούν οι επιλογές τους σχετικά με τα μέσα που χρησιμοποιούν για τη μεταφορά των προϊόντων τους, οι συνήθειες τους, οι αντιλήψεις τους σχετικά με το αν επιβαρύνεται ο προϋπολογισμός τους κι οι απόψεις τους για τις πολιτικές ενάντια στις πλαστικές σακούλες. Με βάση την οικονομετρική ανάλυση, όσο πιο πολύ θεωρούν οι καταναλωτές ότι η χρέωση της πλαστικής σακούλας επιβαρύνει τον προϋπολογισμό τους, τόσο περισσότερο διαφωνούν με την επιβολή τέλους στις πλαστικές σακούλες, με την αύξηση της χρέωσης στα 0,09 ευρώ/τεμάχιο κι υποστηρίζουν σε μεγάλο βαθμό ότι στόχος της αύξησης είναι η συλλογή εσόδων από το κράτος. Επίσης, επαναχρησιμοποιούν πιο συχνά τις πλαστικές σακούλες και χρησιμοποιούν άλλα μέσα για την μεταφορά των προϊόντων τους. Η ενέργεια αυτή βασίζεται στα εξωγενή κίνητρα, όπου σκοπός των καταναλωτών είναι ο περιορισμός των εξόδων κι η αποταμίευση των χρημάτων, γεγονός που αντιτίθεται στον σκοπό του φόρου που είναι η δημιουργία ευαισθητοποιημένων καταναλωτών σε θέματα που αφορούν τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται από τη χρήση των πλαστικών σακουλών.